Irańska dysydentka: totalitaryzm umiejętnie uwodzi ludzi

• Azar Nafisi to wybitna intelektualistka pochodząca z Iranu, która od blisko trzech dekad mieszka na emigracji w Stanach Zjednoczonych.
• W październiku 2023 roku ukazała się w Polsce jej najnowsza książka "Czytaj niebezpiecznie! Wywrotowa siła literatury na burzliwe czasy", w przekładzie Dawida Czecha.
• W swej książce Nafisi cytuje między innymi Salmana Rushdiego, Margaret Atwood, Jamesa Baldwina, Toni Morrison oraz Dawida Grosmana.

Azar Nafisi jest zdania, że obecnie żyjemy w bardzo niebezpiecznych czasach. Tendencje totalitarne zauważa m.in. w kraju, w którym mieszka od wielu lat, czyli w Stanach Zjednoczonych. – Totalitaryzm nie opiera się jedynie na przemocy. Zanim do niej dojdzie, bardzo umiejętnie uwodzi ludzi – zauważa pisarka.

Totalitarna pigułka szczęścia

– W "Zniewolonym umyśle" Czesław Miłosz pisał o najeździe Mongołów na Polskę. Wspominał o pigułkach filozofa Murti-Binga, mających sprawiać, że człowiek, który je zażył, całkowicie się zmieniał, stawał się szczęśliwy i beztroski. Tak właśnie wygląda droga do totalitaryzmu: przez omamienie, sprzedawanie recepty na rzekome szczęście. W takiej sytuacji mało kto chce pamiętać, że ma on i drugą, tragiczną stronę – mówi Azar Nafisi.

– Totalitaryzm oznacza odebranie ludziom indywidualnej wolności, zastąpienie jej gotowymi formułami, które należy zaakceptować dla własnego spokoju, pozornego szczęścia. Inaczej jest się tym złym, odrzuconym, a w końcu – ofiarą. Tymczasem demokracja to system, który niesie ze sobą wiele wątpliwości. Jest w niej miejsce na dwuznaczność, sprzeczności i bardzo złożone kwestie. Zmusza do myślenia i działania – uważa gościni "Wszystkich książek świata".

Autorka niepokorna

W wydanej w 2023 roku w Polsce książce "Czytaj niebezpiecznie! Wywrotowa siła literatury na burzliwe czasy" Azar Nafisi wyjaśnia, dlaczego warto sięgać po teksty niewygodne i dlaczego rolą osób piszących jest wyprowadzać nas wszystkich ze strefy komfortu. 

Autorka cytuje między innymi Salmana Rushdiego, Margaret Atwood, Jamesa Baldwina, Toni Morrison czy Dawida Grosmana. Ten ostatni, wybitny pisarz izraelski i od zawsze zwolennik porozumienia z Palestyńczykami, ojciec, który na wojnie stracił syna, pisze: "Dopóki nie brak nam wyobraźni, dopóty jesteśmy wolni".

Z kolei, przypominając o fatwie nałożonej przez ajatollaha Chomeiniego na Rushdiego i pokazując, jak bardzo słowa mogą niepokoić dyktatorów, Nafisi notuje: "Czym jest wolność słowa? Prawem do obrażania, prawem do kwestionowania, a nawet ośmieszania wszelkich ortodoksji, łącznie z religijnymi. Bez tego prawa wolność słowa przestaje istnieć".

Posłuchaj

39:26

Azar Nafisi gościnią Michała Nogasia (Wszystkie książki świata/Trójka)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Czytaj też: 

• Stasiuk, osiołek, Mann, wielbłądzica i Nogaś
• Aneta Prymaka-Oniszk o wymazywanej przeszłości Podlasia: to wszystko nie było wcale takie oczywiste

***

Tytuł audycji: "Wszystkie książki świata"
Prowadzi: Michał Nogaś
Data emisji: 7.04.2024
Godzina emisji: 20.05 

kc/mpkor