Tesla czy Marconi? Ponad 100-letni spór o to, kto wynalazł radio. A w tle "ten trzeci"

Spór o to, kto wynalazł radio, trwa ponad 100 lat i, w zależności od kontynentu, ma innego zwycięzcę. W Europie za twórcę radia uważa się Guglielmo Marconiego, po drugiej stronie Atlantyku ten tytuł przypisuje się Nicoli Tesli. I wszystkie dane wskazują, że to jednak Amerykanie mają rację. Żeby jednak było ciekawiej, Rosjanie twierdzą, że cała chwała należy się Aleksandrowi Popowowi.

• 13 lutego obchodzimy Międzynarodowy Dzień Radia. W europejskich podręcznikach jako wynalazcę radia wskazuje się Włocha Guglielmo Marconiego, Amerykanie uważają, że ten tytuł należy się Nikoli Tesli, a Rosjanie – że Aleksandrowi Popowowi.
• Sam Popow nie uważał się za wynalazcę radia: już w 1900 roku przyznał, że pierwszy w tym względzie był Tesla. Co ciekawe, eksperymenty Popowa z przesyłaniem sygnału radiowego wyprzedziły dokonania Marconiego.

Naiwność i cwaniactwo

Spór o to, kto pierwszy zbudował radio, trwa ponad 100 lat. Dwaj głowni antagoniści to Nikola Tesla, pochodzący z Chorwacji genialny samouk, który po wyjeździe do Ameryki najpierw pracował dla Edisona, a później stał się jego największym konkurentem, oraz Włoch Guglielmo Marconi. – Jestem zwolennikiem Tesli, ale rozumiem tych, którzy uważają, że pierwszy był Marconi. Marconi pewne rzeczy zbudował pierwszy, ale… nie zbudowałby ich, gdyby pewnych rzeczy nie stworzył Tesla – tłumaczy Jerzy Lemański z Narodowego Muzeum Techniki. – A chodzi o cewkę wysokonapięciową, którą Tesla stworzył w 1891 roku. I Marconi z niej korzystał, chociaż się nie przyznawał do tego – wskazuje.

– Tesla przegrał dlatego, że w głowie mu się nie mieściło, że Marconi może się nie przyznać do tego, że korzysta z urządzenia, które on zbudował – dodaje.

Marconi: PR podstawą sukcesu

Zaczęło się od cewki wysokonapięciowej, czyli generatora fal radiowych, którą skonstruował w roku 1891 Nikola Tesla. Wykorzystując ją, w roku 1895 Marconi buduje prymitywne nadajniki i odbiorniki, które emitują sygnał radiowy na odległość ok. dwóch kilometrów. – Ale Tesla też już to robił, tylko… nie robił tyle hałasu wokół siebie. A Marconi owszem: dzisiaj byśmy powiedzieli, że miał lepszy PR. I kiedy wiedział, że niewiele zdziała we Włoszech, w 1896 wyjechał do Londynu (dla Anglii, potęgi morskiej, komunikacja między statkami była poważnym problemem, więc oczywiście byli tym zainteresowani). A w 1897 roku uzyskuje odległość 15-17 km: to już jest dużo – opowiada Trójkowy gość. Dwa lata później Marconi przesyła sygnał radiowy przez kanał La Manche, a więc na odległość, gdzie krzywizna Ziemi jest już widoczna i wyczuwalna. To uświadamia ludziom, że fale radiowe nie roznoszą się w linii prostej, ale mogą oplatać całą planetę, a więc mogą być także przesyłane z drugiej półkuli. A to może mieć bardzo duże konsekwencje, także gospodarcze i polityczne.

Przeczytaj także:

• Zaglądamy za kulisy radia. Poznaj pracę naszych dziennikarzy od kuchni [WIDEO]
• Rewelacja: aplikacja wykorzystująca VR pomaga w rehabilitacji osobom po udarze
• Internet szerokopasmowy. Białe plamy na mapie Polski: jak je zgłaszać i likwidować

Tesla: utopijna idea

W 1901 roku Marconi przesyła sygnał radiowy przez Atlantyk. Wg ustaleń współczesnych był to przypadek, bądź nawet fałszerstwo, nie zmienia to jednak faktu, że Marconi, który już założył doskonale prosperującą firmę, odnosi coraz większe sukcesy, także finansową.

Tymczasem Tesla, który skonstruował generator fal radiowych i nadawał sygnał już w roku 1893, a więc przed Marconim, nie robi w tej sprawie właściwie nic, nie rozwija tego pomysłu. Dlaczego? – Tesla miał co innego w głowie: uważał, że skoro przesyłamy informacje drogą radiową, to prawdopodobnie jest też możliwe przesyłanie energii tą samą drogą. Coś, czego tak naprawdę nie potrafimy do dzisiaj – wyjaśnia rozmówca Witolda Lazara. – Mamy co prawda indukcyjne ładowanie komórek i temu podobne rzeczy, ale okazuje się, że to jest bardzo trudna sprawa. I Tesla nie zdawał sobie z tego sprawy: cały swój wysiłek i majątek włożył właśnie w ten problem – wskazuje.

Pośmiertne zwycięstwo

Marconi próbował opatentować swoje wynalazki w USA już w 1901 roku, ale odrzucono jego wnioski, argumentując, że to samo wcześniej opatentował Tesla. W 1904 roku w końcu uzyskał patenty! Co się zmieniło? Stał się już sławny, uzyskał wsparcie wpływowych ludzi, m.in. Edisona, który nienawidził Tesli. Jest też podejrzenie, że doszło do przekupstwa.

Tesla wytoczył proces Marconiemu o bezprawne wykorzystanie jego cewki. Wieloletnie batalie sądowe doprowadziły do bankructwa Teslę, który co prawda ostatecznie w 1943 roku wygrał, ale… kilka miesięcy wcześniej zmarł. Nb. Marconi też już nie żył od sześciu lat.

Zaglądamy za kulisy radia. Poznaj pracę naszych dziennikarzy od kuchni/YouTube Polskie Radio

Posłuchaj

11:45

NIkola Tesla i Giuglielmo Marconi: który pierwszy zbudował radio? (Trójka przed południem)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Witold Lazar 
Gość: Jerzy Lemański (Narodowe Muzeum Techniki)
Data emisji: 13.02.2024
Godziny emisji: 9.42, 9.52

pr/wmkor