Najcenniejsze średniowieczne zabytki języka polskiego na wystawie w Bibliotece Narodowej

• W roku 1889 Aleksander Brückner przez blisko rok przebywał w Rosji, gdzie w Bibliotece Petersburskiej odnalazł "Kazania Świętokrzyskie" – najstarszy tekst ciągły w języku polskim.
• "Kazania Świętokrzyskie" i inne zabytki pokazane na wystawie wróciły do Polski na mocy Traktatu  Ryskiego między Polską a Związkiem Sowieckim zawartym w roku 1921.
• Na wystawie można zobaczyć sześć rękopisów. Każdy jest inny, każdy ukazuje całkowicie inne oblicze kultury średniowiecznej.

Najważniejsze osiem miesięcy dla historii języka polskiego

Ta wystawa nazywa się "Brückner. Średniowiecza odzyskane" i rzeczywiście mówimy o sytuacji, kiedy odzyskujemy najcenniejsze zabytki średniowieczne. Aleksander Brückner, wielki badacz, być może największy slawista jakiego znała historia, wybiera się pod koniec XIX wieku Petersburga. Tam bowiem znajdują się ukradzione przez Rosjan polskie zbiory. Zaczyna w tych zbiorach grzebać i znajduje najcenniejsze zabytki języka polskiego, m.in. "Kazania Świętokrzyskie". Jest to najstarszy polski tekst ciągły, prozatorski – opisuje Łukasz Kozak, kurator wstawy. – Ten ośmiomiesięczny pobyt Brückner w Petersburgu owocuje tym, że tak naprawdę odzyskujemy wielki zasób literatury staropolskiej i najcenniejsze zabytki języka polskiego – wskazuje.

Emocje po 800 latach

Na wystawie znajduje się zaledwie sześć rękopisów, ale stanowią one najcenniejsze zabytki piśmiennictwa staropolskiego. Wśród nich są "Kazania Świętokrzyskie", które były swoistą "ściągawką" dla średniowiecznego kapłana wygłaszającego kazanie do  wiernych. Tekst pochodzi prawdopodobnie z XIII wieku, ale został zapisany w wieku XIV. – Nadal, muszę przyznać, jest bardzo mocno działający emocjonalnie. To jest taki emo-nadużycie-tekst, który mówi o moralistyce, Bożym Narodzeniu… Jest to naprawdę śliczne – zapewnia rozmówca Michała Żoładkowskiego.

Plakat wystawy "Brückner. Średniowiecze odzyskane" w Bibliotece Narodowej

Różne twarze staropolszczyzny

Wśród prezentowanych tekstów są również stare zaklęcia zapisane na ostatniej stronie  XV-wiecznego rękopisu. Można także obejrzeć glossowaną, czyli nadpisaną ewangelię: czyli jest to tekst łaciński przeplatany polskim tłumaczeniem. – Są też najstarsze polskie pieśni świeckie i religijne oraz "wesoły explicit", czyli zakończenie tekstu napisany przez skrybę. Praca skryby była bardzo ciężka, gdyż polegała po prostu na przepisywaniu tekstu, czasami bardzo opasłego. Skrybowie na zakończenie umieszczali śmieszne wierszyki, w których się skarżyli, bądź cieszyli, że skończyli pracę – tłumaczy Trójkowy gość. – Tutaj mamy wierszyk polsko-łaciński "Explicit hoc totum/infunde da mihi potum" co znaczy "Tutaj kończy się to wszystko, daj mi/polej napoju". I dalej "Dum bibo piwo/Stat mihi kolano krzywo" nie wymaga chyba tłumaczenia – dodaje z uśmiechem.

Przeczytaj także

• Język polski: trudny, ale własny
• Jakie skarby kryją zbiory Biblioteki Narodowej?
• Kazania świętokrzyskie. Bezcenna polska makulatura

Posłuchaj

5:36

Wystawa „Brückner. Średniowiecza odzyskane” w Bibliotece Narodowej (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

***

Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Michał Żołądkowski
Gość: Łukasz Kozak (kurator wstawy "Brückner. Średniowiecza odzyskane" w Bibliotece Narodowej)
Data emisji: 4.10.2023
Godzina emisji: 13.14

pr