Zamek Ujazdowski w Warszawie
Pałac, szpital, ruina, muzeum – skomplikowane losy Zamku Ujazdowskiego
2023-03-23, 12:03 | aktualizacja 2023-03-26, 14:03
Położony malowniczo na skarpie wiślanej, w centrum Warszawy, przez blisko 200 lat właściwie nie funkcjonował jako pałac. I można powiedzieć, że zniknął ze świadomości mieszkańców stolicy. Dopiero od niespełna 40 lat odzyskuje należne mu miejsce: jednego z piękniejszych pałaców w Polsce.
- Pałac Ujazdowski (nazwany później Zamkiem Ujazdowskich) zaczął budować w 1624 roku Zygmunt III Waza w stylu wczesnobarokowym
- W latach 1809-1944 w Zamku Ujazdowskim mieścił się szpital prawie całkowicie zniszczony w czasie Powstania Warszawskiego. Ruiny zostały rozebrane w latach 1954-55.
- Odbudowa Zamku Ujazdowskiego zaczęła się w 1975 roku, a od 1985 mieści się tu Centrum Sztuki Współczesnej
Drewniana warownia
– Chociaż w nazwie ma "zamek", to jednak zdecydowanie jest to pałac. Już w momencie, kiedy powstawał jako budowla murowana, jedynym jego walorem obronnym było położenie na wzniesieniu – mówi Marek Gaworski, autor przewodników i książek poświęconych polskim pałacom i zamkom. – Trzeba jednak pamiętać, że wiele stuleci wcześniej w tym miejscu, w dawnym Jazdowie, znajdowała się budowla o znaczeniu strategicznym, która miała bronić brodu na Wiśle. Wówczas, w XIII wieku znajdował się tu dwór księcia mazowieckiego. Został zdobyty i mocno zniszczony w 1262 roku podczas odwetowego najazdu wojsk litewsko-ruskich. Sytuacja powtórzyła się 20 lat później – opowiada.
Murowana rezydencja
Na początku XVI wieku, w 1526 roku, jeszcze jako drewniany gród, trafił do polskiej korony. – Dwa lata później stary zamek rozbudowano. Potem należał on m.in. do królowej Bony, która tu ponoć także mieszkała. Kolejną właścicielką była jej córka, Anna Jagiellonka – wymienia rozmówca Marty Piaseckiej. – W latach 20. XVII wieku z polecenia Zygmunta III Wazy rozpoczęto prace nad przebudową zamku w rezydencję w stylu tzw. baroku wazowskiego, którą dokończył Władysław IV. Po zakończeniu przebudowy powstało czteroskrzydłowe założenie z dziedzińcem i wieżami w narożnikach – opisuje.
Koszary, szpital i muzeum
Po zniszczeniach w czasie potopu szwedzkiego, odbudowy dokonał kolejny właściciel, wielki marszałek koronny Stanisław Herakliusz Lubomirski. W latach 60. XVIII wieku majątek przejął Stanisław August Poniatowski i początkowo bardzo mocno się zaangażował w przebudowę zamku, jednak po pewnym czasie jego zapał minął na rzecz sąsiednich Łazienek. W 1784 roku Zamek Ujazdowski został przekazany na cele wojskowe: powstały tu koszary Gwardii Pieszej Litewskiej.
– W 1809 roku zamek zaczął pełnić funkcję szpitala wojskowego i była to ponoć największa tego typu placówka w kraju. Funkcjonował on do Powstania Warszawskiego, kiedy został doszczętnie spalony. Kilka lat później został w dużej części rozebrany – opowiada Trójkowy gość. – Zgodę na odbudowę wydano dopiero w połowie lat 70. I trwała ona do połowy lat 80., kiedy w Zamku Ujazdowskim usadowiło się Centrum Sztuki Współczesnej, które funkcjonuje tu do dziś – kończy, zachęcając jednocześnie do jego odwiedzenia.
Jazdów - historia i teraźniejszość/YouTube Muzeum Historii Polski w Warszawie
Przeczytaj także
- Pałac Myślewicki – niedoceniana perła Łazienek Królewskich w Warszawie
- Niepołomice – ulubione miejsce wypoczynku polskich królów
- Burzliwe dzieje królewskiego zamku w Lublinie, świadka narodzin Rzeczypospolitej Obojga Narodów
Posłuchaj
3:35
Dodaj do playlisty
***
Tytuł audycji: Trójka po królewsku
Prowadzi: Marta Piasecka
Data emisji: 23.03.2023
Godzina emisji: 9.40
pr