Nagroda Moczarskiego za najlepszą książkę historyczną. Znamy finalistów

Nagroda Historyczna m.st. Warszawy im. Kazimierza Moczarskiego będzie przyznana w tym roku po raz siedemnasty. Laureata konkursu poznamy 30 listopada. Autor zwycięskiej książki otrzyma 50 tysięcy złotych oraz statuetkę - replikę temperówki Kazimierza Moczarskiego.

Posłuchaj audycji Trójki:

• O swojej książce i sytuacji w Strefie Gazy. Finalistka Bookera we "Wszystkich książkach świata"
• Jak powstają książki Elżbiety Cherezińskiej? Audycja "Ludzie"

Wyróżnienie ustanowione w grudniu 2018 roku uchwałą Rady Warszawy, jest kontynuacją nagrody powstałej w 2009 roku za najlepszą książkę poświęconą historii Polski od odzyskania niepodległości w 1918 roku do czasów współczesnych. To jedna z najważniejszych nagród historycznych w kraju, a jej laureatami byli m.in. Timothy Snyder, Karol Modzelewski, Marcin Zaremba, Grzegorz Piątek, a w ubiegłym roku Grzegorz Motyka za książkę "Akcja 'Wisła' '47. Komunistyczna czystka etniczna".

Nagroda Moczarskiego 2025. Nominowani

Jury nominowało do Nagrody Moczarskiego następujące książki:

- "Konrad Swinarski. Biografia ukryta", Beata Guczalska, Wydawnictwo Literackie,
- "Bratny. Hamlet rozstrzelany", Emil Marat, Wydawnictwo Czarne,
- "Niezłomni czy realiści? Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu", Rafał Wnuk, Sławomir Poleszak, Wydawnictwo Literackie,
- "'Szaleńcy niepodległości'. Historia Konfederacji Polski Niepodległej", Grzegorz Wołk, Instytut Pamięci Narodowej,
- "Drudzy w mieście. Życie codzienne ludności polskiej w Legnicy 1945-1948", Marek Żak, Ośrodek "Pamięć i Przyszłość".

Autor lub autorka najlepszej książki o współczesnej historii Polski otrzymuje 50 tysięcy złotych oraz statuetkę - replikę temperówki patrona Nagrody. Pozostałe nominowane osoby - po 10 tys. złotych.

Finałowe książki

Książka Beaty Guczalskiej "Konrad Seiniarski. Biografia ukryta" znalazła się też e finale Nagrody Literackiej "Nike". To biografia reżysera teatralnego i filmowego, która rekonstruuje sztukę życia na tle XX-wiecznej historii. Autorka zadała pytania o "niemieckość", volklistę i Hitlerjugend. Zbadała powiązania z władzami PRL. Starała się przeniknąć mniejsze i większe miłości bohatera, co w przypadku homoseksualnego twórcy nie było łatwe ze względu na ówczesną cenzurę obyczajową. Ale też opisała wielkość i znaczenie wyreżyserowanych spektakli, z których "Dziady" i "Wyzwolenie" w Starym Teatrze przeszły do teatralnej legendy, a przedwczesna śmierć Swinarskiego w katastrofie lotniczej w Damaszku jeszcze nałożyła na jego życie dodatkową warstwę tajemnicy.

"Bratny. Hamlet rozstrzelany" Emila Marata opowiada o pisarzu Romanie Bratnym, który napisał między innymi "Kolumbów. Rocznik 20", "Rok w trumnie". "Marat wobec Bratnego nie jest ani pobłażliwy, ani niesprawiedliwy. Pokazuje człowieka skonfrontowanego z XX-wiecznymi katastrofami, który próbuje wyciągnąć z nich konsekwencje - nie tylko dla siebie. Walczy z hamletyzowaniem, które charakteryzuje według niego polską inteligencję" - czytamy na stronie Domu Spotkań z Historią, współorganizatora nagrody.

"Niezłomni czy realiści? Polskie podziemie antykomunistyczne bez patosu" Rafała Wnuka i Sławomira Poleszaka to monografia o podziemiu antykomunistycznym. żczyzn, a w oddziałach biło się 15-17 tysięcy zbrojnych. "Dziejów powojennego podziemia antykomunistycznego nie da się zamknąć w formułach typu 'żołnierze wyklęci' czy 'żołnierze upadli'. Dla nas historia tej konspiracji to nade wszystko historia ludzi, którym przyszło wybierać w sytuacji, gdy każdy wybór był zły" - piszą autorzy.

"'Szaleńcy niepodległości'. Historia Konfederacji Polski Niepodległej" Grzegorza Wołka to pierwsza naukowa monografia Konfederacji Polski Niepodległej. Przygląda się mitom, błędom i sukcesom KPN. Wyjaśnia, jak konfederaci za dnia zbierali podpisy pod kandydaturami do parlamentu, a wieczorami malowali antywyborcze hasła.

"Drudzy w mieście. Życie codzienne ludności polskiej w Legnicy 1945–1948" Marka Żaka to książka o Legnicy, która dla niektórych też była "Liegnitzą" lub "Lignicą". Żak opisał życie codzienne ludności tymczasowej stolicy województwa: od zajęcia przez Armię Czerwoną, przez przekazanie władzy polskim urzędom, aż po scalenie terytorium z krajem, co formalnie nastąpiło wraz z rozwiązaniem Ministerstwa Spraw Ziem Odzyskanych.

Jurorzy Nagrody im. Kazimierza Moczarskiego

Książki ocenia jury w składzie: Andrzej Friszke (przewodniczący), Antoni Dudek, Dobrochna Kałwa, Barbara Klich-Kluczewska, Jan Kofman, Andrzej Krzysztof Kunert, Anna Landau-Czajka, Anna Machcewicz, Tomasz Makowski, Małgorzata Szejnert i Andrzej Wielowieyski. Honorową członkinią jury jest Elżbieta Moczarska, prezeska Fundacji im. Kazimierza i Zofii Moczarskich. Sekretarzem Nagrody jest Igor Rakowski-Kłos.

Nagroda jest uczczeniem pamięci Kazimierza Moczarskiego, dziennikarza i prawnika, demokraty i żołnierza Armii Krajowej, po wojnie przez 11 lat więzionego przez komunistów. Był autorem "Rozmów z katem", niezwykłego zapisu rozmów z Jürgenem Stroopem, likwidatorem warszawskiego getta, z którym dzielił jedną celę więzienia na warszawskim Mokotowie.

O książkach rozmawiamy w trójkowych audycjach "Wszystkie książki świata" i "Plik tekstowy". 

Ewelina Kołaczek, Dom Spotkań z Historią