Jak bronić się przed cyberbullyingiem? Co drugi nastolatek był wyzywany w sieci

Przeciętny nastolatek spędza w internecie ponad 5,5 godziny. W weekendy ponad sześć. Niemal 40 proc. młodych ludzi, którzy padli ofiarami agresji w internecie, nie zgłosiło tego faktu i nie szukało pomocy. Ponad 70 proc. badanych nie podzieliło się z nikim informacją, że doświadczyli w sieci przemocy seksualnej - wynika z opracowania Państwowego Instytutu Badawczego NASK pt. "Agresja i Przemoc seksualna w internecie". Zaledwie co piąty uczeń informuje o problemach w wirtualnej rzeczywistości swojego opiekuna albo szuka wsparcia u znajomych. Najczęściej nie mówią o tym nikomu.

Cyberagresja a cyberprzemoc - różnice

Prawie, co drugi nastolatek był wyzywany w sieci, co trzeci ośmieszany i poniżany przez znajomych - to dane z raportu NASK "Nastolatki 3.0" z 2023 roku. Agresja w internecie, mimo iż bardzo rozpowszechniona, nie zawsze przeradza się w cyberprzemoc. Często ma ona charakter jednorazowy i nierzadko nie powoduje poważnych konsekwencji psychicznych. Sama definicja słowa "agresja" zakłada równowagę sił - ofiara ma możliwość obrony. Co innego cyberbullying.

To zjawisko, w którym sprawca używa komunikacji cyfrowej do nękania, poniżania lub zastraszania swojej ofiary poprzez np. publikowanie kompromitujących treści na jej temat, publiczne jej ośmieszanie, tworzenie na jej temat fałszywych treści. Robi to w sposób powtarzalny. Intencją sprawcy jest wyrządzenie krzywdy drugiej osobie i - jak czytamy w najnowszym poradniku NASK dla rodziców i nauczycieli pt. "O cyberprzemocy i hejcie w sieci" - prześladowaniu towarzyszy znaczna nierównowaga sił pomiędzy sprawcą a ofiarą.

Jak pomóc młodym ludziom chronić się przed cyberprzemocą?

Pierwszym krokiem jest rozmowa. Warto uświadamiać, czym jest przemoc w sieci i jakie formy potrafi przyjąć. Jakie konsekwencje może mieć dla ofiary i sprawcy. Jeśli doszło do naruszenia regulaminu serwisu społecznościowego warto zgłosić to do administratora serwisu i zażądać od niego reakcji. Zgodnie z art. 14 Ustawy z dnia 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną, administrator jest zobowiązany podjąć interwencję, której konsekwencją może być zablokowanie konta agresora i usunięcie szkodliwych treści. Nielegalne treści w internecie, szczególnie związane z wykorzystaniem seksualnym dzieci, można zgłaszać na stronie zespołu ekspertów NASK: dyzurnet.pl.

Ważne jest także, aby nastolatek, który doświadcza przemocy w sieci, nie utrzymywał kontaktu ze sprawcą - najlepiej zablokował go, zachował dowody przemocy i przekazał je opiekunowi. Warto rozważyć także zmianę danych kontaktowych podanych w komunikatorach, a także ustawień z publicznych na prywatne. Należy pamiętać, że wszystkie przypadki cyberprzemocy, które wiążą się z naruszeniem prawa (np. groźby karalne, przemoc seksualna) można zgłaszać na policję.

Źle rozumiana prywatność

Media społecznościowe zachęcają do tego, aby dzielić się szczegółami swojego życia. To pozwala budować relacje, wzmacnia więzi i ułatwia rozszerzanie sieci kontaktów. Stanowi jednak poważne zagrożenie dla prywatności - zwraca uwagę poradnik NASK. Młodzi ludzie bowiem inaczej ją rozumieją niż dorośli. "Jak pokazują wyniki wielu badań, młodzież ma duże zaufanie do platform społecznościowych i nie obawia się zagrożeń związanych z korzystaniem z nich. Takie portale są postrzegane przez nich jako względnie prywatne przestrzenie, a konsekwencje publikowania tam osobistych informacji nastolatki uznają za nieistotne" – czytamy.

Z badań wynika, że osoby udostępniające dużo informacji na swój temat w sieci, częściej stają się ofiarami przemocy. Częściej też spotykają się z krytycznymi komentarzami na swój temat, uznającymi takie działania jako bezpośrednie zaproszenie do agresji. W takich sytuacjach świadkowie przemocy są mniej chętni do udzielenia takim osobom wsparcia - bo przecież "sama się o to prosiła".

Moje dziecko jest sprawcą – co robić?

Może okazać się, że sprawcą przemocy jest twoje dziecko. Od twojej reakcji zależy, jaką świadomość wyniesie ono z tej sytuacji. Poradnik NASK wymienia 7 kroków

• Dowiedz się, dlaczego twoje dziecko było sprawcą cyberprzemocy - inaczej przeprowadzisz rozmowę z dzieckiem, które nie zdawało sobie sprawy z konsekwencji swoich działań, albo jego działania były odpowiedzią na przemoc skierowaną wobec niego, a inaczej gdy świadomie chciało wyrządzić krzywdę drugiej osobie.
• Na chłodno oceń sytuację - zanim wykonasz kolejny ruch zastanów się, co właściwie się wydarzyło i jakie były tego skutki.
• Porozmawiaj z dzieckiem - wytłumacz, czym jest przemoc i jakie straty wyrządziły jego działania. Pokaż możliwe konsekwencje prawne. Zażądaj, aby usunęło z sieci szkodliwe treści i nie zachowywało się w taki sposób więcej.
• Okaż wsparcie - jeśli twoje dziecko wyraża żal i skruchę, wspieraj je. To dla niego trudna sytuacja.
• Zastanów się, jak naprawić krzywdę - wspólnie z dzieckiem pomyśl, co można zrobić, aby zrekompensować wyrządzoną krzywdę.
• Współpracuj ze szkołą - może zdarzyć się, że sprawa została zgłoszona w szkole, do której chodzi twoje dziecko. Zaangażuj się w wyjaśnienie i znalezienie rozwiązania tej sytuacji.
• Zgłoszenie na policję - jeśli rodzice pokrzywdzonego dziecka zgłosili sprawę na policję, a twoje dziecko nie ukończyło 18 lat – będziesz je reprezentować jako opiekun prawny.

Gdzie szukać pomocy? 

Jeśli doświadczyłeś przemocy w sieci lub masz podejrzenie, że twoje dziecko mogło jej doświadczyć, zgłoś się do:

• 116 111 - Bezpłatny, poufny telefon zaufania dla Dzieci i Młodzieży Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę;
• 800 100 100 - Bezpłatny telefon dla dorosłych w sprawie bezpieczeństwa dzieci poniżej 18 roku życia;
• 800 12 12 12 - Dziecięcy telefon zaufania Rzecznika Praw Dziecka;
• Dyżurnet.pl - Punkt kontaktowy, gdzie można zgłaszać nielegalne i szkodliwe treści w sieci;

Magdalena Hejna