Literacka Nagroda Nobla dla Jona Fossego. "To zaskoczenie"

• Literacką Nagrodę Nobla w 2023 roku otrzymał Jon Fosse.
• Norweski pisarz i dramaturg został uhonorowany "za innowacyjne sztuki i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane".
• Literacki Nobel jest najstarszym wyróżnieniem w dziedzinie słowa pisanego. Czy po tylu latach wciąż jest tak samo wpływowy?

Nobel 2023. Kim jest Jon Fosse?

Wyróżnienie w dziedzinie literatury przypadło w tym roku 64-letniemu Jonowi Fossemu. Norweski pisarz i dramaturg został uhonorowany za "za innowacyjne sztuki i prozę, które dają głos temu, co niewypowiedziane", jak podano w uzasadnieniu podczas konferencji prasowej w Sztokholmie.

Jak przyznaje obecny na konferencji bloger Adam Szaja, werdykt Komitetu Noblowskiego był zaskoczeniem dla części ekspertów. – Gdy rozmawialiśmy przed ogłoszeniem literackiego Nobla, typy były różne. (...) Kiedy jednak padło nazwisko "Jon Fosse", zapadła cisza. Szwedzi z Norwegami mają też swoje sympatie i antypatie, więc może są nie do końca zadowoleni, że ten Nobel przypadł w udziale sąsiadowi z Norwegii – opowiada gość "Trójki do trzeciej" oraz dodaje, że Fosse w przypadku literackiego Nobla "jest pisarzem młodego pokolenia". – Wiemy, że byli i są nagradzani o wiele starsi pisarze.

Co napisał Jon Fosse?

Do polskich księgarni trafiła niedawno nowa książka Fossego zatytułowana "Septologia". Z kolei jego debiutem literackim była powieść "Czerwone, czarne" z 1983 roku. Jego najbardziej znane dramaty to "Imię" z 1995 roku i "Dziecko" z 1997.

Noblista, co warto nadmienić, cieszy się szacunkiem u innego z norweskich pisarzy. – Karl Ove Knausgård mówił o nim, że twórczość Fossego to pochłanianie czytelnika, jakby wiatr znikał w ciemnościach – mówi Adam Szaja.

– Jego twórczość charakteryzuje się rytmem pisania. To padło również w uzasadnieniu w Sztokholmie. (...) To jedna z tych rzeczy, za które Fosse dostał tego Nobla – dodaje bloger.

Posłuchaj

3:12

Literacka Nagroda Nobla dla Jona Fossego. "To zaskoczenie" (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Najczęściej czytane:

• Nobel 2023. Laureaci Nagrody Nobla - w jaki sposób dowiadują się o wyróżnieniu?
• Wisława Szymborska oczami przyjaciół, biografów. Reportaż "Poetka i Nobel" [POSŁUCHAJ]

Literacka Nagroda Nobla: czy wciąż jest wpływowa?

W historii Nobla najczęściej dostawali pisarze i poeci z obszaru języka angielskiego. Jest to najstarsza nagroda w dziedzinie słowa pisanego; o przyznaniu każdej z nagród "ojca dynamitu" mówią media na całym świecie. Czy jednak literacki Nobel wciąż pozostaje wpływowym wyróżnieniem? – Do lat 70 niewątpliwie tak było. Wszystkie stare kultury europejskie, a później silne kultury, jak amerykańska, broniły się przed wpływem literackiej Nagrody Nobla, tworząc swoje własne – mówi prof. Przemysław Czapliński z Instytutu Filologii Polskiej w Poznaniu. 

– Ta nagroda pozostaje bardzo wpływowa w skali światowej. Najlepszym sprawdzianem dla tego wpływu będzie jednak szczera odpowiedź na pytanie, ilu rekomendacji z ostatnich dziesięciu lat posłuchaliśmy na tyle, że natychmiast po ogłoszeniu werdyktu pobiegliśmy do księgarni – dodaje naukowiec.

Za co przyznaje się Literacką Nagrodę Nobla?

Według testamentu Alfreda Nobla nagroda jego imienia w dziedzinie literatury ma przysługiwać "najbardziej wyróżniającemu się dziełu w kierunku idealistycznym". – On rozumiał przez to dzieło literackie, które pomaga nastać sprawiedliwszemu światu, działa na rzecz czynienia świata lepszym – wyjaśnia prof. Przemysław Czapliński.

– Literatura jest od robienia bałaganu. Dzięki niemu jesteśmy w stanie uświadomić sobie, że dysponujemy możliwościami porozumienia się mimo tych prostych konfliktów, w których na co dzień tkwimy – zaznacza rozmówca Michała Kowarskiego.

Posłuchaj

4:10

Za co przyznawana jest literacka Nagroda Nobla? (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Noble 2023: co nagrodą? 

Laureaci nagród w każdej dziedzinie otrzymują złoty medal z wizerunkiem Alfreda Nobla, kaligrafowany dyplom i 11 milionów koron szwedzkich (co daje ponad cztery miliony złotych). Sam Alfred Nobel pozostawił po sobie ponad 31 milionów koron szwedzkich. Te pieniądze zostały przekształcone w fundusz, a przychody z inwestycji przeznaczane są na coroczne ceremonie.

O przyznaniu nagród decyduje Fundacja Noblowska, która wspiera się profesorami z różnych dziedzin oraz laureatami z poprzednich lat. I tak, tylko tym roku, tylko na liście nominowanych do Pokojowej Nagrody Nobla znalazło się 259 osób i 92 organizacje. Nagrody Nobla przyznają Szwedzka i Norweska Komisja Noblowska. Po stronie Szwecji komitety tworzą trzy jednostki - Szwedzka Królewska Akademia Nauk, Królewski Karoliński Instytut Medyczno-Chirurgiczny oraz Akademia Szwedzka. 

Nobel 2023 - kiedy nazwiska laureatów? 

W piątek 6 października zostanie przyznana Pokojowa Nagroda Nobla. Z kolei nazwisko ostatniego laureata poznamy w poniedziałek 9 października, kiedy zostanie przyznany Nobel za osiągnięcia w dziedzinie ekonomii. Kalendarz tegorocznych ogłoszeń zwycięzców przedstawia się następująco: 

• poniedziałek, 2 października - fizjologia i medycyna,
• wtorek, 3 października - fizyka,
• środa, 4 października - chemia,
• czwartek, 5 października - literatura,
• piątek, 6 października - Pokojowa Nagroda Nobla,
• poniedziałek, 9 października - nauki ekonomiczne.

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Piotr Firan
Gość: Andrzej Szaja (bloger)
Autorka materiału reporterskiego: Michał Kowarski
Data emisji: 5.10.2023
Godziny emisji: 12.16, 13.17

qch