"Dwie flagi. Opowieść o Żydowskim Związku Wojskowym" – zapomniana historia organizacji bojowej

Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku i było największym żydowskim zbrojnym zrywem przeciwko Niemcom w trakcie II wojny światowej. Walka trwała niecały miesiąc, do 16 maja 1943, kiedy to Niemcy wysadzili w powietrze Wielką Synagogę na Tłomackiem i zrównali z ziemią resztę getta. 

W szeregach utworzonego w 1939 roku Żydowskiego Związku Wojskowego znaleźli się między innymi oficerowie rezerwy Wojska Polskiego, którzy od razu przeszli do konspiracji, oraz osoby posiadające przeszkolenie wojskowe. Niewielu członków przetrwało powstanie. Wpłynęło to na pamięć o działaniach organizacji, o której nie opowiadali zbyt wiele członkowie bardziej znanej Żydowskiej Organizacji Bojowej. – Byli bojownicy z Żydowskiej Organizacji Bojowej, których było więcej i przetrwali w większym stopniu, niechętnie mówili o Żydowskim Związku Wojskowym. Byli to ich przeciwnicy polityczni; przed wojną mieli dużo wzajemnych animozji – wyjaśnia Jolanta Kessler, reżyserka filmu "Dwie flagi. Opowieść o Żydowskim Związku Wojskowym".

Rozmówczyni Katarzyny Cygler podkreśla, że organizacja przetrwała wydarzenia z getta warszawskiego. Odnalezienie świadectw bojowników Żydowskiego Związku Wojskowego wymaga jednak głębszych poszukiwań. – Wywiady, które znalazły się w filmie, były zachowane w różnych archiwach. Na świecie są książki ze świadectwem tych bojowników, niestety nietłumaczone na język polski. Jeden z przywódców politycznych organizacji, Dawid Wdowiński, ocalał i napisał książkę "And We Are Not Saved", również nietłumaczoną na nasz język – opowiada reżyserka.

Najczęściej czytane:

• "Walczyli nie dla wielkiego zwycięstwa, ale o ludzką godność". Prezes IPN o powstaniu w getcie
• "Nikt nie miał nadziei, że wyjdzie z tego żywy". Marek Edelman o powstaniu w getcie warszawskim

Różne wersje historii

Ze względu na nieścisłości historyczne prace nad filmem były problematyczne. – Historycy nie mogli uzgodnić swojej wersji. Na przestrzeni lat istniały teorie, że Żydowski Związek Wojskowy w ogóle nie istniał. Potem na przykład uważano, że może istniał, ale na pewno nie zawieszono dwóch flag – wymienia Jolanta Kessler. 

– Było bardzo dużo sporów i świadectw uznawanych za niewiarygodne. W tym gąszczu, kiedy mamy do czynienia z różnymi stanowiskami historyków i świadków, historyk jest trochę zgubiony. Wobec tego starałam się przebiec z widzem bardzo wąską ścieżką, między różnymi opiniami – tłumaczy gość "Trójki do trzeciej". – Staraliśmy się przekazać główną linię tematu, nie iść w anegdoty. Chcieliśmy przekazać to, co do tej pory było białą plamą – dodaje reżyserka.

Braterstwo broni i wzajemna pomoc

Jednym z symboli powstania stały się dwie flagi – polska i żydowska – które przez krótki czas powiewały nad gettem. Do nich nawiązuje też tytuł filmu Jolanty Kessler. – To wspaniały wizerunek braterstwa broni, wzajemnej pomocy w sytuacjach krańcowych. Powstańcy w getcie zdawali sobie sprawę, że idą na godną śmierć. Polacy, którzy jeszcze nie byli gotowi do powstania, mogli im pomóc jedynie dostawami broni – opowiada reżyserka.

Posłuchaj

12:50

"Dwie flagi. Opowieść o Żydowskim Związku Wojskowym" – zapomniana historia organizacji bojowej (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

***

Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Katarzyna Cygler
Gość: Jolanta Kessler (reżyserka filmu "Dwie flagi. Opowieść o Żydowskim Związku Wojskowym")
Data emisji: 19.04.2023
Godzina emisji: 13.29

qch