Obrazy łukaszowców powrócą do kraju po 83 latach

• Bractwo św. Łukasza to grupa artystyczna, powstała w 1925 roku i działająca do 1939 roku. Założyli je uczestnicy pierwszego pleneru w Kazimierzu Dolnym: prof. Tadeusz Pruszkowski i jego studenci z warszawskiej Szkoły Sztuk Pięknych – Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Edward Kokoszko, Antoni Michalak, Janusz Podoski, Mieczysław Schulz, Jan Wydra i Jan Zamoyski; później dołączyli: Bolesław Cybis, Eliasz Kanarek i Czesław Wdowiszewski, a następnie: Bernard Tadeusz Frydrysiak, Jeremi Kubicki, Antoni Grabarz i Stefan Płużański.

• Artyści grupy, tzw. łukaszowcy, nawiązywali do wzorów malarstwa z XVI i XVII w. Malowali kompozycje historyczne, pejzaże, portrety, sceny rodzajowe i biblijne. W lutym 1928 roku w Zachęcie otwarta została pierwsza wystawa Bractwa.

Cykl obrazów Bractwa św. Łukasza i cztery makaty Mieczysława Szymańskiego powrócą do Polski

Idea powrotu siedmiu obrazów Bractwa św. Łukasza i czterech makat Mieczysława Szymańskiego do Polski od wielu lat  pojawiała się w debacie publicznej i na łamach mediów. Jednak dopiero w ostatnich latach, po rozmowach z Le Moyne College, udało się wypracować wspólne stanowisko. Zakłada ono przekazanie całej kolekcji do Polski. Obrazy Bractwa św. Łukasza oraz makaty Mieczysława Szymańskiego zostaną włączone do zbiorów Muzeum Historii Polski jako elementy stałej wystawy.

– Ma to wymiar szczególny, ponieważ strona polska od wielu lat zabiegała o to, żeby zarówno siedem obrazów Bractwa Świętego Łukasza, jak i cztery makaty Mieczysława Szymańskiego powróciły w końcu do Polski. Musimy pamiętać, że wyjechały one już w 1939 roku na Wystawę Światową, gdzie były na wyposażeniu pawilonu polskiego – mówił w audycji "Trójka przed południem" Tomasz Śliwiński z departamentu Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Nowojorska Wystawa Światowa, otwarta przez prezydenta USA Franklina Delano Roosevelta 30 kwietnia 1939 r., miała zaprezentować wizję postępu społecznego i rozwoju techniki pod hasłem "Świat Jutra". Wybuch II wojny światowej sprawił, że stała się ostatnim akordem dwudziestolecia międzywojennego. Po zakończeniu wystawy, ze względu na trwającą w Europie wojnę, dzieła z pawilonu polskiego postanowiono przechować na terenie USA. Po zakończeniu wojny obrazy oraz cztery makaty Mieczysława Szymańskiego znalazły się w dyspozycji Stefana Roppa, komisarza generalnego Pawilonu Polskiego, który całą kolekcję przekazał ostatecznie pod opiekę amerykańskiej uczelni Le Moyne College z Syracuse.

• Robert Kostro: losy obrazów Łukaszowców są wpisane w historię Polski;
• "Dzieła odzyskane cudem". Piotr Gliński o zwrocie obrazów Bractwa św. Łukasza;
• "Gdzie jest czarny neseser?" Polskie Radio i kolekcja płyt z 1939 roku [ZOBACZ WIDEO]

Historia Polski na siedmiu obrazach

Obrazy tworzyły rodzaj panoramy historyczno-patriotycznej, przedstawiały doniosłe wydarzenia z historii Polski: "Spotkanie Bolesława Chrobrego z Ottonem III u grobu św. Wojciecha (1000)", "Przyjęcie chrześcijaństwa przez Litwę (1386)", "Nadanie przywileju jedlneńsko-krakowskiego (1430)", "Unię Lubelską (1569)", "Uchwalenie konfederacji warszawskiej o wolności religijnej (1573)", "Odsiecz Wiednia (1683)" oraz "Konstytucję 3 maja (1791)".

To wymagające i terminowe zlecenie polski rząd w 1938 r. powierzył grupie artystów, studentów Szkoły Sztuk Pięknych w Warszawie, członków Bractwa św. Łukasza. Powstały one w ciągu kilku miesięcy w kazimierskiej willi Tadeusza Pruszkowskiego. Każde z płócien było dziełem kolektywnym. Malowali je pod okiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego: Antoni Michalak, Bolesław Cybis, Bernard Frydrysiak, Jan Gotard, Aleksander Jędrzejewski, Eliasz Kanarek, Jeremi Kubicki, Stefan Płużański, Janusz Podoski i Jan Zamoyski.

– Bractwo Świętego Łukasza to swojego rodzaju zrzeszenie artystów kierowane przez prof. Tadeusza Pruszkowskiego. Dokładnie jedenastu artystów miało za zadanie stworzyć wspólnie cały cykl obrazów – tym samym są to dzieła sztuki, które zostały stworzone przez wielu artystów w jednym momencie. Co ciekawe, każdy z obrazów ma dość unikatowy element niewidoczny na pierwszy rzut oka, na którym artyści się podpisywali. Było to skomplikowane, bo jedenastu artystów nagle musiało połączyć swoje umiejętności i stworzyć jeden obraz, ukończyć go i przejść do następnego. To było trudne wyzwanie, tym samym obiekty są unikatowe i zawierają bardzo wiele różnych szczegółów charakterystycznych dla poszczególnych artystów – opisywał gość Trójki.

Wiadomo już, kiedy dzieła sztuki trafią z powrotem do Polski? – Niebawem – odpowiedział Tomasz Śliwiński. – W ciągu najbliższych 90 dni pojawią się w Polsce. Obiekty ostatecznie trafią do powstającego Muzeum Historii Polski, gdzie zostaną właściwie wyeksponowane.

Posłuchaj

5:03

Obrazy Bractwa św. Łukasza i makaty Mieczysława Szymańskiego powrócą do Polski po 83 latach (Trójka przed południem)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

[podcast] Łukaszowcy. Malarze niepodległości/Muzeum Historii Polski

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Marta Piasecka
Goście: Tomasz Śliwiński (departament Restytucji Dóbr Kultury w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego)
Data emisji: 11.05.2022
Godzina emisji: 11.13

IAR/kr