10 lat bez Wisławy Szymborskiej: "Była perfekcjonistką"

• Wisława Szymborska była poetką, eseistką i krytykiem literackim. W 1996 roku jej twórczość wyróżniono Noblem w dziedzinie literatury. 
• Jak zaznacza prof. Tomasz Wójcik, pozostała wierna dykcji, wypracowanej w początkowych latach twórczości.
• Gość Trójki wymienia szereg cech charakterystycznych dla poezji Szymborskiej. Wśród nich zwraca uwagę na lapidarność języka i skrótowość. Jak dodaje, poetka do perfekcji opanowała umiejętność skreślania tego, co niepotrzebne. 

Wisława Szymborska zadebiutowała wierszem "Szukam słowa" w 1945 roku. Utwór ukazał się na łamach krakowskiego "Dziennika Polskiego". Wiele lat później przyznała, że nic się nie zmieniło od tego czasu, a ona cały czas poszukuje słów. 

– Można na to spojrzeć dwojako. Poszukiwanie słowa, począwszy od tego debiutanckiego wiersza, trwało kilka dekad. Postawiłbym jednak tezę, że poetce udało się je znaleźć. Było to słowo doskonałe poetycko, artystycznie i literacko. Proces ten nie nastąpił jednak od razu. Pierwsze tomy z lat 50. były dla niej poszukiwaniem własnej drogi i dykcji poetyckiej. Gdy się to udało, poezja Wisławy Szymborskiej już do końca, do ostatnich tomów tzw. późnych, pozostała bardzo jednorodna formalnie i przede wszystkim intelektualnie oraz filozoficznie – mówił w Trójce prof. Tomasz Wójcik z Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Konsekwencja

– Jednorodność poezji Wisławy Szymborskiej polega na filozoficzności bardzo głęboko rozumianej. To cofnięcie się do myślenia starożytnych Greków. Zaczyna się od zdziwienia czy zdumienia światem. Nie jest to filozofia abstrakcyjna czy spekulatywna, ale osadzona w bardzo prostym, codziennym doświadczeniu. Często refleksję wywołują zwykłe przedmioty i zwyczajne sytuacje. Ich funkcja wzrasta jednak do fundamentalnej refleksji filozoficznej opartej na zdumieniu światem w bardzo różnych jego wymiarach – dodał.

Czytaj także:

• Wisława Szymborska. Szukanie słów w kamieniu
• 10 lat temu zmarła Wisława Szymborska – wybitna poetka, eseistka, laureatka literackiej Nagrody Nobla
• Michał Rusinek: Wisława Szymborska zastawiła na nas pułapkę

Uważność i czułość

– Poetka ukazuje uważność dla przedmiotów, sytuacji, zdarzeń i osób. Czułość natomiast rozumie przez empatię. Warto w tym miejscu sparafrazować tytuł dwóch tomów poetyckich, jeden to "Sto pociech", a drugi – "Wielka liczba". To nasze żywoty otoczone przez liczby i epoki, które rejestruje poetka. To też nieskończone przestrzenie przemian historycznych i natury. We wszystko wplątana zostaje nasza maleńka egzystencja. Stąd współczucie i empatia wyłaniające się z utworów – wyjaśniał gość "Trójki przed południem". 

Posłuchaj

11:38

Uważność i czułość w twórczość Wisławy Szymborskiej (Trójka przed południem)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Dykcja literacka 

– Dykcji wypracowanej po wielu latach poszukiwań poetka pozostała wierna do końca. Jej twórczość to wiesz wolny, mający pewne cechy szczególne, takie jak lapidarność, zwięzłość czy skrótowość. Bez wątpienia są to elementy typowe dla twórczości Wisławy Szymborskiej. Nawet tytuły tomów wskazują na politykę maksymalnej kondensacji i zwięzłości wypowiedzi. Jednocześnie warto dodać, że istnieje cały katalog ulubionych środków poetyckich, takich jak: ironia, autoironia, paradoks czy humor. Wszystkie z wymienionych dodają twórczości Wisławy Szymborskiej lekkości – powiedział profesor. 

– Przypomnę tylko pewną myśl: "Rzeczy wielkie są proste". To prawda, którą można zastosować również w odniesieniu do poetki. Myślę, że była perfekcjonistką. Inaczej nie osiągnęłaby takich efektów. Wisława Szymborska do perfekcji opanowała sztukę skreślania tego, co niepotrzebne – podkreślił w rozmowie. 

Mieszkanie Wisławy Szymborskiej w Krakowie. Home tour z Michałem Rusinkiem / Podróże po kulturze

***

Tytuł audycji: "Trójka przed południem"
Prowadzi: Katarzyna Cygler
Gość: prof. Tomasz Wójcik (Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego)
Data emisji: 1.02.2022
Godziny emisji: 9.31, 9.41

zch