Gustaw i Konrad: przemiana Zygmunta Nowakowskiego (Trójka literacka)
Reklama
Zygmunt Nowakowski – symbol swojego pokolenia
2021-09-12, 13:09 | aktualizacja 2021-09-13, 10:09
– Kilkanaście jego artykułów pozostanie na zawsze jako ozdoba polskiej publicystyki i myśli politycznej. Niektóre z nich są arcydziełami godnymi Mochnackiego – pisał o Zygmuncie Nowakowskim wybitny poeta Jan Lechoń. Czym na takie opinie zasłużył sobie ten popularny krakowski aktor, dramato- i powieściopisarz, publicysta i radiowiec, a zarazem zapalony kibic Cracovii?
Marek Hłasko. Co wpływało na jego twórczość?
Naprawdę nazywał się Zygmunt Jan Błażej Tempka i urodził się pod koniec XIX wieku w krakowskiej rodzinie urzędniczej. Studiował polonistykę na UJ, ale równocześnie pobierał naukę w szkole dramatycznej i jeszcze przed I wojną światową trafił na sceniczne deski. Po wojnie zaczął robić karierę sceniczną, jednak na początku lat 30. zaczął zwracać się w kierunku pisania. Tworzył sztuki, powieści, był też błyskotliwym, a zarazem zaciekłym felietonistą. Po wrześniu 1939 roku trafił na emigrację, do Londynu, gdzie zmarł w 1963 roku. Pięć lat później jego prochy wróciły do Krakowa.
Posłuchaj
31:42
Dodaj do playlisty
– Był pierwszym doktorem filozofii i jednocześnie aktorem w historii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ale i polskiego aktorstwa. I na pewno to się splatało. Nie było tak, że zerwał z aktorstwem, by zostać pisarzem, czy że zerwał ze sportem, aby być dziennikarzem: wielokrotnie podkreślał, że to była jedność. Można powiedzieć, że te fazy były naturalne, wypływały same z siebie – opowiada dr Paweł Chojnacki, autor książki "Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa?". – Natomiast na pewno, i to zauważali już współcześni czytelnicy, rytm jego prozy jest aktorski. Czasem nawet szarżuje jak aktor. Był wielkim erudytą i majstrem słowa, jednak nigdy się w tych tekstach nie "zagrywa", jeżeli użyć tego aktorskiego slangu – wskazuje.
– Miał okazję wykorzystać bezpośrednio swoją aktorską praktykę zarówno przed, jak i po wojnie, był bowiem także człowiekiem radia. Przed wojną był jednym z pierwszych lektorów Polskiego Radia w Krakowie. Natomiast po wojnie, od początku lat 50., miał cykl gawęd historycznych "Wieczory pod dębem" i gawęd literackich w Radiu Wolna Europa – dodaje.
– Nowakowski przeżył przemianę podobnie, jak całe jego pokolenie Polaków, którzy urodzili się jeszcze w czasie niewoli, walczyli o wolna Polskę i ją wywalczyli. Cieszyli się z wolnego kraju, martwiąc się o niego i troszcząc, bo nie była to Polska wymarzona, a potem przeżyli tragedię, czyli ponowną utratę niepodległości – tłumaczy Trójkowy gość. – Nowakowski należał do ludzi, którzy nie mieli wątpliwości, że życie jest skomplikowane, ale droga, która łączyła go z Polską, była prosta. Wojna, a dokładnie 3 września, kiedy zmobilizowany opuścił Kraków, dzieli jego życie na dwie części. Przestał być "niedzielnym wesołkiem z IKC-a", jak o sobie mówił, a stał się właśnie zmobilizowany: odnoszę wręcz wrażenie, że tę mobilizację do końca życia uważał za obowiązującą – zastanawia się.
***
Tytuł audycji: Trójka literacka
Prowadzi: Magdalena Złotnicka
Gość: dr Paweł Chojnacki (Oddziałowe Biuro Badań Historycznych IPN w Krakowie, autor książki "Kiedy Zygmunt Nowakowski wróci wreszcie do Krakowa?")
Data emisji: 12.09.2021
Godzina emisji: 13.10
pr