Prawda o jednostce wojskowej w PRL? "Oby żołnierz nie myślał"

2014-06-14, 14:06 | aktualizacja 2014-09-20, 16:09

Od czasów PRL-u do roku 2010 młodzi mężczyźni podlegali obowiązkowi zasadniczej służby wojskowej. W latach 60. i 70. mówiło się o niej rozmaicie: że dopiero wojsko "czyni z chłopca mężczyznę", ale też, po cichu, że oznacza ono zetknięcie się z przemocą i absurdem. Jak było naprawdę?

Posłuchaj

Antoni Pawlak o wojskowych absurdach okresu PRL (Trójkowy wehikuł czasu/ Trójka)

Dodaj do playlisty

Absurdalną codzienność wojskową eksponowała reportażowa "Książeczka wojskowa", która ukazała się w drugim obiegu w roku 198. Autorem tej, skandalizującej wówczas, publikacji był młody poeta i prozaik z Gdańska, Antoni Pawlak.

Właśnie on był gościem "Trójkowego wehikułu czasu", w którym wspominał m.in. jak wyglądał poranek w jego jednostce wojskowej. - Zaraz po pobudce była tak zwana zaprawa poranna, czyli bieg chyba na 3 kilometry. Nie pamiętam już dokładnie, bo zawsze kładłem się w krzakach, ponieważ nie bardzo byłem w stanie tyle przebiec. Potem mycie na które była, jak krzyczał oficer, minuta osiem. Dalej apel poranny, gdzie sprawdzano np. czy żołnierz się ogolił. A jeśli się nie zdążył ogolić, to musiał zrobić to na sucho, czyli żyletką bez mydła - opowiadał gość Jerzego Sosnowskiego.

W wojsku Antoni Pawlak trafił na środowisko kompletnie mu obce, ponieważ byli to głównie ludzie "z głębokiej wsi, z wykształceniem podstawowym", a on był już wtedy po maturze. - Oficer mi powiedział, że tacy żołnierze to najlepszy materiał, bo nie dyskutują, jak dostaną rozkaz. Nasz oddział to było takie pierwsze mięso armatnie, bez dyskusji - wspominał pisarz.

Bezwarunkowe podporządkowanie się przełożonym zapewniała, w sposób nieoficjalny, także tzw. "fala". - Żeby nie myśleć żołnierze musieli wykonywać najbardziej absurdalne zadania. Właśnie po to, żeby nie przyszło im do głowy, że jakiś rozkaz jest bez sensu. Te wszystkie anegdoty o szorowaniu korytarza szczoteczką do zębów, czy zamiataniu schodów pod górę, są prawdziwe. Tak to właśnie wyglądało i spełniało swoją funkcję - przyznał Antoni Pawlak.

Zapraszamy do wysłuchania całej audycji, w której pojawiły się także fragmenty rewelacyjnych znalezisk: audycji, nadanej przez "rozgłośnię grupy wojsk polskich znajdujących się w Czechosłowacji" w 1968 roku oraz reportażu z roku 1971, którego autorce udało się w warunkach cenzury powiedzieć zadziwiająco dużo o realiach "wojska widzianego od środka".