Kijowskie Biennale i Outsiderki. Pięć najciekawszych wystaw października

Na przełomie lata i jesieni polska scena muzealna obfituje w nowe projekty: od sztuki współczesnej, przez outsider art, po refleksje nad wojną i tożsamością. 

1. "Bliski Wschód. Daleki Zachód. Kyiv Biennial 2025" (MSN Warszawa)

Jesienią do Warszawy zawita jedna z głównych propozycji nadchodzącego sezonu wystawienniczego: "Bliski Wschód. Daleki Zachód. Kyiv Biennial 2025” w Muzeum Sztuki Nowoczesnej (MSN). Wernisaż wystawy 3 października 2025 r. 

Ekspozycja jest częścią szóstej edycji Kijowskiego Biennale, zorganizowanej przez konsorcjum kuratorów z L’Internationale – europejskiej konfederacji muzeów, instytucji artystycznych i uniwersytetów. Biennale jest międzynarodowym forum poświęconym sztuce, wiedzy i polityce, łączącym wystawy i platformy dyskusyjne. 

Ekspozycja odbywa się w czasie trwających wojen, okupacji, czystek etnicznych i ludobójstwa, w tym inwazji Rosji na Ukrainę, brutalnej operacji Izraela w Strefie Gazy i szerszego faszystowskiego zwrotu w globalnej polityce. Dla wielu artystów i artystek biorących udział w wystawie przemoc wojenna pozostaje definiującym kontekstem i nadrzędnym horyzontem. 

Kuratorzy podważają tradycyjny podział na Wschód i Zachód, wskazując, że przyszłość Europy kształtuje się dziś na jej wschodnich rubieżach. Artyści proponują alternatywne spojrzenie, odrzucając dominację zachodnich narracji i otwierając nowe perspektywy dla Europy.

Wystawa potrwa do 18 stycznia 2026 roku.

2. "Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025" (Muzeum Śląskie, Katowice)

Kiedy mówimy o artystkach poza głównym nurtem, warto zajrzeć do Katowic, gdzie trwa wystawa "Nie jesteś sama. Outsiderki w sztuce 2025” w Muzeum Śląskim. 

Ekspozycję można oglądać do 26 października. Prezentuje prace dziesięciu brytyjskich artystek tworzących w nurcie outsider art – często nieformalnych, intymnych, wyrastających z doświadczeń osobistych i społecznych. Prezentowane prace są wykonane w różnorodnych technikach: to  malarstwo, rysunek oraz tkaniny.

Wystawa nieprzypadkowo prezentowana jest w Muzeum Śląskim w Katowicach. To właśnie tutaj znajduje się największa w Polsce kolekcja plastyki nieprofesjonalnej, gromadząca między innymi obiekty z zakresu art brut i outsider art. Równocześnie ekspozycja ta jest dopełnieniem prezentowanej przed rokiem wystawy "Pierwiastek żeński"  skupiającej się na polskich outsiderkach.

Równolegle do katowickiej prezentacji, w Wielkiej Brytanii otwarta została bliźniacza wystawa zatytułowana "You’re not alone. Women in art 2025" skupiająca się na tej samej tematyce.

3. "Niech nas widzą! Wizerunek, strój, ciało" (Zamek Królewski w Warszawie)

Ciekawie zapowiada się wystawa "Niech nas widzą! Wizerunek, strój, ciało”. Ekspozycja zostanie otwarta otwarta 10 października 2025 r. w Zamku Królewskim w Warszawie. 

Wystawa gromadzi około 250 obiektów, od XVI wieku po współczesność. Wśród nich są obrazy, rzeźby, ale i dzieła sztuki użytkowej, wypożyczone z najważniejszych muzeów Europy, takich jak Luwr, Muzeum Historii Sztuki w Wiedniu czy Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie. Dopełniają je także cenne eksponaty ze zbiorów prywatnych.

Narracja wystawy "Niech nas widzą” prowadzi przez historyczne figury władcy, rycerza, myśliwego, kobiety w strojnej sukni czy filozofa. Każdy z tych wizerunków kryje zakodowane znaczenia, które zmieniały się wraz z upływem czasu. To, co kiedyś było narzędziem opresji, jak gorset, dziś może być symbolem emancypacji i siły.

4. "Traumy wojny" (Muzeum Narodowe w Szczecinie)

Stosunkowo mniej mainstreamowa, ale poruszająca propozycja znajduje się w Szczecinie: wystawa "Traumy wojny” w Muzeum Narodowym, przedłużona do 31 października 2025 r. Muzeum Narodowe w Szczecinie

To przegląd obiektów, dokumentów i dzieł współczesnych artystów, które próbują opowiedzieć o aspektach traumatycznych wojny — nie tylko jako wydarzeniu historycznym, ale jako żywym problemie kulturowym i odniesieniu do współczesności. Muzeum Narodowe w Szczecinie

Ekspozycja łączy militaria i pamiątki życia codziennego z interpretacjami artystycznymi, co pozwala na wielowarstwowe doświadczenie — zarówno faktograficzne, jak i refleksyjne. Muzeum Narodowe w Szczecinie

Zaletą tej wystawy jest jej lokalny charakter: w dużej mierze operuje materiałem regionalnym, przez co bliskość i tożsamość geograficzna i historyczna stają się istotnym elementem odbioru.

5. "Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdelle’a" (Królikarnia, Warszawa)

Wracając do stolicy, nie można pominąć wystawy "Kierunek Paryż. Polskie artystki z pracowni Bourdelle’a” w Królikarni, której prezentacja trwa do 26 października 2025 r.

To ekspozycja, która przypomina o artystycznych migracjach: młode rzeźbiarki z Polski, pozbawione możliwości nauki sztuki w kraju, studiowały u Bourdelle’a w Paryżu, szukając przestrzeni do rozwijania własnej wizji.

Wystawa ukazuje twórczość wybranych artystek, nie tylko rzeźbiarek, ich związki ze sztuką mistrza, poszukiwania własnej, indywidualnej drogi, różnorodność form, materiałów i tematów. Ekspozycję wzbogacają archiwalne fotografie i dokumenty.

Wystawa w Królikarni jest kolejną z cyklu, po ekspozycji "Bez gorsetu. Camille Claudel i polskie rzeźbiarki XIX wieku" z 2023 roku, przygotowaną w ramach projektu we współpracy z Musée Rodin w Paryżu, Musée Camille Claudel w Nogent-sur-Seine i Musée Antoine Bourdelle w Paryżu.