Powrót do "Polskiego Sierpnia". Janina Jankowska: zwyciężyliśmy tam jako społeczeństwo

"Uzyskaliśmy wszystko, co w obecnej sytuacji można było uzyskać. Resztę też uzyskamy, bo mamy rzecz najważniejszą: nasze niezależne, samorządne, związki zawodowe. To nasza gwarancja na przyszłość" - mówił Lech Wałęsa, przemawiając do stoczniowców w 1980 roku, po podpisaniu porozumień sierpniowych.

To wszystko, na swoim prywatnym magnetofonie kasetowym, nagrywała wybitna reportażystka Janina Jankowska. W sierpniu 1980 roku gościni radiowej Trójki pojechała dokumentować wydarzenia na Wybrzeżu. Zrobiła to wbrew zakazowi kierownictwa ówczesnego Polskiego Radia. Dziennikarka zapisywała historyczne wydarzenia związane z porozumieniami sierpniowymi na prywatnym magnetofonie kasetowym. Tak powstał reportaż "Polski Sierpień", za który dziennikarka otrzymała nagrodę "Prix Italia". 

Janina Jankowska: byliśmy autentycznymi zwycięzcami

- Cieszę się, że jeszcze pamięta się o tamtym sierpniu i tamtym wydarzeniu; fantastycznym dla Polski i Europy. Tak sobie jednak myślę, że za mało wyciągnęliśmy z tego okresu. My, jako społeczeństwo, byliśmy zwycięzcami - przyznaje Janina Jankowska w rozmowie z Krzysztofem Łoniewskim. - Byliśmy wtedy tak niesłychanie zintegrowani, że strasznie żal, że te momenty w pięknej historii Polski nie zostały zapisane w kinie, teatrze, sztuce. Że nie przeniosły się do świadomości społecznej i nie budują poczucia dumy nas jako społeczeństwa. Raczej pamiętamy o ofiarach i kiedy przegraliśmy. A tutaj naprawdę zwyciężyliśmy - zaznacza reporterka.

"Polski Sierpień" z zapisem wydarzeń związanych porozumieniami sierpniowymi w 1080 roku

Gdy dziennikarka Polskiego Radia pojechała w sierpniu 1980 roku dokumentować wydarzenia na Wybrzeżu, zrobiła to wbrew zakazom kierownictwa radia, które w tamtym czasie przekazywało ocenzurowany obraz sytuacji, zgodny z celami ideologicznymi państwa komunistycznego.

Janina Jankowska w reportażu zapisała historyczny czas strajku, ale też zwykłe troski protestujących. To wszystko wpisane zostało w kontekst wydarzeń gdańskich z roku 1970, kiedy to w czasie protestów robotniczych zginęło 45 osób a wielu zostało rannych. Ten strach przed konsekwencjami towarzyszył podpisującym Porozumienia Sierpniowe.

Janina Jankowska i reportaż "Polski Sierpień" na antenie Trójki

W rocznicę tych wydarzeń 31 sierpnia w Trójce przypomnieliśmy reportaż Janiny Jankowskiej "Polski Sierpień" w pełnej wersji. Wcześniej autorka była gościnią audycji "Zapraszamy do Trójki".

- Ten komitet strajkowy, który był w stoczni, to byli przedstawiciele społeczeństwa. Nagrywałam te rozmowy, to całe porozumienie, i widziałam przylepione nosy w granatowych kombinezonach stoczniowców. Oni wszyscy otaczali tę słynną salę BHP i czekali na wyniki - wspomina Janina Jankowska. - Także komitet strajkowy zdawał sobie sprawę, że jest odpowiedzialny przed nimi: społeczeństwem i strajkującymi - dodaje dziennikarka.

Zdaniem rozmówczyni Krzysztofa Łoniewskiego porozumienia sierpniowe było pierwszym, autentycznym spisaniem układu między rządzącymi i społeczeństwem. - Tego później nie było; w takim stopniu się to nie powtórzyło. Inna sprawa, że demokracja poszła w takim kierunku, że ta demokracja bezpośrednia przestała mieć znaczenie i wszystko się odbywa poprzez partie - wyjaśnia.

***

Janina Jankowska to jedna z najbardziej utytułowanych reportażystek radiowych w Polsce. Jest absolwentką filologii polskiej na Uniwersytecie Warszawskim. W Polskim Radiu pracowała od 1973 do 1982 roku, w Redakcji Reportaży Literackich. Po wprowadzeniu stanu wojennego została internowana i straciła pracę.

W 1989 uczestniczyła w obradach Okrągłego Stołu w tzw. podzespole prasowym, w trakcie kampanii przed wyborami parlamentarnymi kierowała zespołem dziennikarskim przygotowującym kampanię wyborczą w Polskim Radiu kandydatom Komitetu Obywatelskiego.

W latach 1989–1991 była wicedyrektorką Programu I Polskiego Radia, do 1998 pracowała ponownie w Polskim Radiu jako reportażystka. Była członkinią i przewodniczącą rad programowych Polskiego Radia i Telewizji Polskiej, a także członkinią jury międzynarodowych festiwali m.in. Prix Italia i Prix Europa w kategorii dokumentu radiowego. 

W 2011 roku została odznaczona Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski.

Izabela Dudkiewicz/Kamil Kucharski