Jarosław Marek Rymkiewicz – patriota z radykalną wizją polskości

"Reytan. Upadek Polski" – to tytuł książki Jarosława Marka Rymkiewicza czytanej na antenie Trójki w wakacyjne wieczory. Autor opowiada w niej nie tylko o losach samego Tadeusza Reytana, uwiecznionego na obrazie Jana Matejki posła sejmu rozbiorowego 1773 roku, i jemu współczesnych. Bierze też pod lupę całą historię rodu Reytanów, aż do śmierci jego ostatniego przedstawiciela we wrześniu 1939 roku.

Jednym z wątków pojawiających się w powieści jest rozróżnienie na ludzi "rozsądnych" i "szalonych". Rymkiewicz jednoznacznie opowiada się po stronie tych drugich, co zyskuje uznanie u Mateusza Matyszkowicza. – Kiedy patrzymy z pewnej perspektywy, widzimy, że często mieli rację ci, którzy wydawali się szaleni – mówił filozof i publicysta, współautor "Trójkowego felietonu kulturalnego".

Matyszkowicz zwrócił uwagę, że książka Rymkiewicza nie jest podręcznikiem do historii, a sam autor nigdy nie miał ambicji bycia historykiem. – Wiele rzeczy dopowiada, używając wyobraźni, bo u niego istotna jest nie warstwa faktów, ale warstwa sensu. Bo to właśnie krążące między nami sensy budują naród.

Posłuchaj

4:41

Mateusz Matyszkowicz o książce "Reytan. Upadek Polski" (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Niewygodny wieszcz

Mateusz Matyszkowicz nie wahał się nazwać Jarosława Marka Rymkiewicza wieszczem narodowym, choć przyznał, że wiele jego książek budziło kontrowersje, stawiając pytania, które zazwyczaj nie pojawiają się w rozmowach publicystycznych. – Trzeba pamiętać, że jego postawa i pytania, które stawiał, nie są tak łatwo przyswajalne dla każdego Polaka. Jego wizja polskości i wspólnej wyobraźni, która rodzi się z katastrofy i ma inny charakter niż wiele naszych konserwatywnych wyobrażeń, to wszystko jest bardzo trudne do przyjęcia. To wizja radykalna, ale chyba właśnie o taki radykalizm chodziło Rymkiewiczowi.

Matyszkowicz zauważył też, że Rymkiewicz – będąc dumny z bycia Polakiem – miał odwagę wskazywać na rany w polskości. Chciał nazywać zdradę zdradą, a patriotyzm patriotyzmem. – Mówił, że chciałby powrócić do czasów, kiedy poeta był zdolny snuć opowieść o danej wspólnocie, niebędącą pod wpływem wyłącznie bieżących ocen – mówił gość audycji "Trójka do trzeciej".

Posłuchaj

6:04

Mateusz Matyszkowicz wspomina Jarosława Marka Rymkiewicza (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Wiersze, manifesty, eseje i nagrody

Jarosław Marek Rymkiewicz urodził się 13 lipca 1935 roku. Był wybitnym poetą, dramaturgiem, eseistą i krytykiem literackim, a także profesorem nauk humanistycznych. Najbardziej znane są zbiory jego wierszy, między innymi "Co to jest drozd", "Ulica Mandelsztama", "Moje dzieło pośmiertne", "Zachód słońca w Milanówku" czy ostatni tomik z 2017 roku, "Metempsychoza. Druga księga oktostychów".

Deklarację artystycznego światopoglądu zawarł w książce "Czym jest klasycyzm. Manifesty poetyckie". W swej twórczości odwoływał się do klasycyzmu, jednak nie czerpał tylko z wzorców antycznych i renesansowych, ale też barokowych i romantycznych. Interesował go temat śmierci i przemijania, fascynowała fizyczna strona śmierci.

Rymkiewicz był także cenionym eseistą historycznoliterackim oraz historycznym. Wydał zbiory esejów poświęcone historii literatury, przede wszystkim twórczości romantyków, w tym Juliuszowi Słowackiemu i Adamowi Mickiewiczowi. Tworzył też wymyślone przez siebie eseje biograficzne w formie encyklopedii. Jeden z nich został poświęcony Bolesławowi Leśmianowi.

Zmarły 3 lutego 2012 roku artysta był laureatem wielu prestiżowych wyróżnień literackich, takich jak Nike, Nagroda Literacka im. Józefa Mackiewicza czy Nagroda Literacka im. Juliana Tuwima. W 2016 roku odebrał honorową Nagrodę imienia Prezydenta Lecha Kaczyńskiego, trzy lata później został zaś uhonorowany Nagrodą Mediów Publicznych w kategorii Słowo.

Przeczytaj także:

• Wspomnienie o Jarosławie Marku Rymkiewiczu
• Jarosław M. Rymkiewicz gościem Mariusza Cieślika
• Przeżyć Rymkiewicza na poważnie

***

Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Marta Piasecka
Gość: Mateusz Matyszkowicz (filozof i publicysta)
Data emisji: 13.07.2022
Godziny emisji: 13.22, 13.31

kc