Nowa książka Antoniny Tosiek. Oddaje głos wiejskim kobietom

30 lipca miała premierę nowa książka Antoniny Tosiek - poetki uhonorowanej między innymi Nagrodą imienia Wisławy Szymborskiej za najlepszą polską książkę poetycką wydaną w 2024 roku. Kapituła wyróżniła ją wówczas za tom "żertwy". O nagrodzonym tomie Tosiek opowiedziała na początku lipca Michałowi Nogasiowi w audycji "Tu Myśliwiecka 3/5/7" w radiowej Trójce.

Nowa książka Antoniny Tosiek

Teraz autorka powraca z książką "Przepraszam za brzydkie pismo. Pamiętniki wiejskich kobiet". Wydawnictwo Czarne, którego nakładem wydano książkę, zaznacza, że Tosiek "sięgnęła po setki oryginalnych rękopisów i maszynopisów nadesłanych na konkursy, a także po dane statystyczne i opracowania naukowe". O jakie konkursy chodzi? Od lat trzydziestych do dziewięćdziesiątych organizowano konkursy pamiętnikarskie dla mieszkańców wsi. Wśród uczestników mogło być nawet dziewięćdziesiąt tysięcy kobiet. Dla wielu z nich spisywanie pamiętników mogło być jedyną formą opowiedzenia o swoich trudach, biedzie czy doświadczanej przemocy. To właśnie po te pamiętniki sięgnęła Tosiek.

Sama autorka zaznacza, że "popularne w kulturze obrazy polskiej wsi to raczej hologramy naszego zbiorowego wyobrażenia o ludowości - opartego na uprzedzeniach i stereotypach - niż jej faktyczna reprezentacja". Dlatego dotarła do jednostkowych historii, aby upomnieć się o wielość i złożoność doświadczeń wiejskich kobiet.

Pamiętniki wiejskich kobiet. "Nie jest to bardzo optymistyczna analiza"

Jak mówiła pod koniec lipca w Poranku Dwójki Antonina Tosiek, jej książka opowiada o kilku pokoleniach kobiet, które "zdecydowały się opowiedzieć o tym, jak z ich perspektywy wygląda bycie kobietą na wsi". - Kiedy to się wszystko złoży, to okazuje się, że jest bardzo wiele nieoczywistych perspektyw i doświadczeń, które nie narzucają nam się od razu, gdy myślimy o kobiecości na wsi - mówiła Tosiek.

- Nie jest to bardzo optymistyczna analiza, ale otwierająca nową perspektywę i nowy obszar rozmowy o mieszkankach wsi - tłumaczyła pisarka.

Dlaczego pisały pamiętniki?

A skąd chęć pisania pamiętników? Tosiek w radiowej Dwójce przyznała, że to jedno z ważniejszych pytań, które stawiała sobie przy pracy nad książką. - Edukacja i pragnienie kształcenia to jedne z najważniejszych sił napędowych tych pamiętników i jedne z największych marzeń, które pamiętnikarki nosiły w sobie przez całe życie - mówiła autorka "Przepraszam za brzydkie pismo". 

- W większości pamiętników pojawia się zwierzenie, że to jest pierwszy raz, kiedy ta kobieta opowiedziała samej sobie swoje życie, kiedy z kimkolwiek podzieliła się swoimi doświadczeniami. Bardzo wiele jest tam historii radykalnej przemocy, gigantycznego cierpienia. Te pamiętniki są świadectwem zmierzenia się z tym bólem - tłumaczyła Tosiek.

Dodała, że większość pamiętników powstało w tajemnicy, a w jednym z nich był zapis: "Przepraszam, bo ja to pod ukradkiem pisałam".

Kim jest Antonina Tosiek?

"Przepraszam za brzydkie pismo" to trzecia książka Antoniny Tosiek. Debiutowała w 2021 roku tomem wierszy "storytelling" (Biuro Literackie), w którym też podjęła temat wsi. W 2024 roku ukazał się tom poetycki "żertwy", za którą Tosiek otrzymała Nagrodę imienia Wisławy Szymborskiej i Nagrodę Literacką miasta stołecznego Warszawy.

Tosiek tematyką wiejską zajmuje się nie tylko w literaturze. To doktorantka Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu, badaczka XX-wiecznej diarystyki ludowej. Na łamach "Czasu Kultury" prowadzi cykl "Pamiętnikarki wsi", w którym opisuje zapiski pionierek diarystyki konkursowej.

Losami polskich kobiet mieszkających na wsi zajęła się też między innymi Joanna Kuciel-Frydryszak w głośnych "Chłopkach", wydanych w maju 2023 roku.

O nowościach ze świata książki rozmawiamy na antenie Trójki w audycji "Wszystkie Książki Świata". 

Ewelina Kołaczek