"Utracone/Odzyskane". Wystawa gdańskich strat wojennych w Kordegardzie
Mimo, że od zakończenia II wojny światowej minęło 80 lat, wciąż nie ustają poszukiwania zrabowanych dzieł sztuki z polskich muzeów i kolekcji prywatnych. Od 2 lipca Galeria Kordegarda w Warszawie zaprasza na wystawę "Utracone/Odzyskane. Z kolekcji gdańskich". To kolejna odsłona cyklu, który prezentuje najcenniejsze zabytki polskich strat wojennych, które zostały odzyskane w ostatnich latach.
Otwarcie wystawy pt. "Utracone/odzyskane z kolekcji warszawskich" w Kordegardzie - Galerii Narodowego Centrum Kultury w Warszawie w 2024 roku
Foto: Radek Pietruszka/PAP
Tym razem w Galerii Kordegarda będzie można zobaczyć obiekty pochodzące z przedwojennych zbiorów gdańskich. W poprzednich latach pokazywane były odzyskane obiekty z kolekcji wrocławskich, gołuchowskich i warszawskich.
Poszukiwanie zrabowanych dzieł sztuki
Za straty wojenne uważane są dobra kultury ze zbiorów publicznych, kościelnych i prywatnych, utracone podczas II wojny światowej z terenów Polski w jej granicach po 1945 roku. Ze wszystkich krajów europejskich to właśnie Polska utraciła w następstwie wojny najwięcej ze swego materialnego dziedzictwa. Liczbę polskich strat wojennych szacowano tuż po wojnie na ponad pół miliona zabytków ruchomych o wartości kilkudziesięciu miliardów ówczesnych dolarów.
Po zakończeniu II wojny światowej na mocy decyzji zapadłych na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie byłe niemieckie ziemie obejmujące Śląsk, Pomorze, część Prus Wschodnich oraz byłe Wolne Miasto Gdańsk zostały przekazane Polsce. Zgodnie z prawem międzynarodowym dzieła sztuki utracone z terenów zwanych tuż po wojnie „Ziemiami Odzyskanymi” podlegają restytucji do miejsca ich pochodzenia.
Odzyskane dzieła z kolekcji Jacoba Kabruna
Dzieła sztuki prezentowane na wystawie to w większości straty wojenne, które powróciły do Muzeum Narodowego w Gdańsku. Znaczna część obiektów pochodzi z kolekcji Jacoba Kabruna.
Jacob Kabrun, żył na przełomie XVIII i XIX wieku, zamożny kupiec, uznawany za największego gdańskiego kolekcjonera swoich czasów, zapisał miastu Gdańsk w testamencie z 1808 r. bogatą kolekcję obrazów, rycin i rysunków oraz cenny księgozbiór. Strażnikiem testamentu Jacoba Kabruna stało się powołane w 1872 r. Muzeum Miejskie (Stadtmuseum). W ślady ojca poszedł August Kabrun (1807–1878), który również podarował gdańszczanom swoje zbiory. Dzieła zebrane przez Kabrunów były eksponowane w salach Muzeum Miejskiego jeszcze w czasie II wojny światowej.
Sukcesorem Muzeum Miejskiego jest Muzeum Narodowe w Gdańsku. II wojna światowa dokonała ogromnych spustoszeń w zbiorach muzealnych. Przed zniszczeniem i grabieżą udało się uchronić jedynie 40–60 procent obiektów zgromadzonych w muzeum do końca 1945 r. Reszta została utracona bezpowrotnie, wywieziona do Rzeszy lub jako zdobycze wojenne do Związku Radzieckiego.
Odnajdywanie kolejnych dóbr kultury
Wojenne losy dzieł sztuki z kolekcji gdańskich sprawiły, że obiekty te do dziś odnajdują się w magazynach innych muzeów, galeriach i zbiorach prywatnych. Pamięć o dziełach utraconych na skutek II wojny światowej, upowszechnianie ich wizerunków i wiedzy o nich oraz opowiadanie o zakończonych sukcesem sprawach restytucyjnych przyczyniają się do odnajdywania kolejnych dóbr kultury.