"Gdzie jest czarny neseser?". Polskie Radio poszukuje płyt z 1939 roku

Dotąd odnaleziono zaledwie 93 z nich. W odszukaniu pozostałych pomóc ma akcja Polskiego Radia "Gdzie jest czarny neseser?".

Polskie Radio od początku II wojny światowej relacjonowało jej przebieg. Podtrzymywało na duchu, ale jednocześnie informowało o barbarzyństwie Niemiec. Wówczas rozgłośnia posiadała prawie 9200 płyt gramofonowych, na których utrwalono "na żywo" dźwiękowe dokumenty z wydarzeń historycznych, wypowiedzi mężów stanu, dowódców, naukowców i artystów. 

W obliczu nieuchronnego upadku stolicy bohaterscy pracownicy Polskiego Radia zdecydowali o potrzebie wyniesienia z rozgłośni i ocalenia najcenniejszych płyt. - Podjęto jedyną sensowną decyzję, żeby nagrania dokonane we wrześniu 1939 roku ukryć u zaufanych osób prywatnych - mówi Stefan Kruczkowski, reżyser dźwięku z Działu Realizacji Konserwacji i Digitalizacji Archiwum Polskiego Radia.

Dwie części depozytu znamy 

Płyty wyniesione w roku 1939 podzielono na trzy grupy, a każdą z nich powierzono osobie godnej zaufania. Do dziś udało się odnaleźć tylko 93 płyty z około 200. O ich wartości najlepiej świadczy fakt, że nagrania z września 1939 roku zgromadzone w Archiwum Polskiego Radia zostały wpisane w czerwcu 2021 roku na Listę Krajową programu UNESCO "Pamięć świata" - jako pierwsze źródła fonograficzne w historii tego szacownego zbioru.

Kilka dni temu nagrania te zostały wydane przez Agencję Muzyczną Polskiego Radia w postaci pięciopłytowego boxu. W piątek 6 maja odbyła się premiera wydawnictwa pt. "Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku". Odnajdziemy tu przemówienia prezydenta Warszawy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka czy pułkownika Wacława Lipińskiego. Nagrania zostały poddane cyfryzacji i remasteringowi, tak by uzyskać możliwie najlepszą jakość dźwięku. 

Premierze patronuje Rada Mediów Narodowych

YouTube/Polskie Radio

"Gdzie jest czarny neseser?"

Na rozwiązanie wciąż jednak czeka wiele zagadek. 

Jedną z osób, które brały udział w akcji ratowania nagrań, był Mirosław Panufnik, teleelektryk, żołnierz Armii Krajowej i powstaniec warszawski. W roku 1939 pracował on w Polskim Radiu. - Panufnik wyniósł płyty, które dostał. Prawdopodobnie było ich około pięćdziesięciu, w czarnym neseserze - wyjaśnia gość "Czterech pór roku" i dodaje, że ojciec Mirosława Panufnika był lutnikiem, a na tyłach ulicy Marszałkowskiej miał swoją pracownię.

To miejsce, zdaniem Stefana Kruczkowskiego, dobrze nadawało się do ukrycia depozytu, nawet przy założeniu, że Niemcy mogą przeszukiwać warsztat. Niestety Mirosław Panufnik zginął podczas Powstania Warszawskiego, a losy neseseru pozostają nieznane. - Po powstaniu Niemcy wysiedlali wszystkich z Warszawy, ale pozwolili panu Tomaszowi Panufnikowi wziąć ze sobą warsztat. Dziś nie wiadomo, czy biorąc wszystkie akcesoria, zabrał również ten neseser - podkreśla gość audycji.

Posłuchaj

9:22

Polskie Radio zainaugurowało wyjątkową akcję "Gdzie jest czarny neseser?" (Cztery pory roku/Jedynka)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Pomóc może każdy

W poszukiwania bezcennego depozytu zaangażowało się również Polskie Radio. W piątek (6.05) pod hasłem "Gdzie jest czarny neseser?" zainaugurowano narodowe poszukiwania zaginionego zbioru. Uruchomiono również serwis specjalny. Znajdziemy w nim garść informacji na temat Polskiego Radia, przedwojennych spikerów, a także formularz, za pomocą którego można zgłaszać wszelkie informacje dotyczące płyt. - Jeżeli ktoś z Państwa widziałby taką płytę, to proszę zwrócić uwagę, że nie mają one nalepek. Wyglądają jak winyle, ale mają zupełnie inną konstrukcję. W środku są metalowe i pokryte czarnym lakierem - tłumaczy Stefan Kruczkowski. Poszukiwane płyty na środku mają białą farbą napisane litery i cyfry.

YouTube/Polskie Radio

Akcję wspiera Ministerstwo Spraw Zagranicznych, jak również Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej.

Zobacz też:

• Dyrektor Archiwum Polskiego Radia apeluje o odszukanie zaginionych płyt
• "Gdzie jest czarny neseser?". Berus-Tomaszewska: poszukujemy 50 płyt z września 1939

***

Tytuł audycji: Cztery Pory Roku

Prowadzi: Agnieszka Kunikowska

Gość: Stefan Kruczkowski (reżyser dźwięku z Działu Realizacji, Konserwacji i Digitalizacji Archiwum Polskiego Radia)

Data emisji: 10.05.2022 r. 

Godzina emisji: 11.19

mg