Twórca polskiej krytyki. Życie i dorobek Maurycego Mochnackiego

– Z listów, które zachowały się w naszej rodzinie wynika, że Mochnaccy byli bardzo zżyci. Jedni stawali za drugimi. Byli też bardzo otwarci. Myślę, że w rodzinie sporo dyskutowano na różne tematy. Na pewno rozmawiano także o polityce. To był otwarty dom. Przyjęli pod swój dach Michała Podczaszyńskiego, który był przyjacielem Maurycego. Maria, matka Maurycego, opisywała, że Michał niemalże tam mieszkał i stał się członkiem rodziny. Wydaje mi się więc, że byli to ludzie bardzo otwarci i towarzyscy – opowiadała Marta Ławacz, spokrewniona z Maurycym Mochnackim.

Posłuchaj

36:10

Życie i twórczość Maurycego Mochnackiego (Trójka literacka)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Z Galicji do Warszawy 

Rodzina Maurycego Mochnackiego pochodziła z Galicji. Do stolicy przeprowadzili się w roku 1819 roku. To tam Maurycy uczęszczał do liceum Lindego. Jaki wpływ na jego późniejsze poglądy miała młodość?

– Mochnacki pochodził z Galicji. Mówimy tutaj o twórcy polskiej krytyki, jednym z najwybitniejszych myślicieli politycznych XIX wieku. Galicyjska młodość mogła mieć istotny wpływ na jego późniejszą twórczość, ze względu na to, że w wyniku zaborów, w Galicji prowadzono politykę germanizacyjną. Wszyscy musieli się uczyć języka niemieckiego. Myślę, że to, że Mochnacki pochodził z Galicji i znał doskonale niemiecki, pozwoliło mu w oryginale czytać dzieła niemieckich romantyków i filozofów idealistycznych. Wykorzystał to już w Warszawie, pisząc "O literaturze polskiej w wieku dziewiętnastym" i publikując artykuły, które są manifestami teoretycznymi polskiego romantyzmu. Paradoksalnie, germanizacja wydała owoc wyjątkowo twórczy i pozytywny – zauważył profesor Andrzej Waśko, literaturoznawca i historyk kultury.

Studia prawnicze

W stolicy Mochnacki postanawia studiować prawo. Jaki obraz studenta wyłania się z jego korespondencji? 

– W korespondencji nie ma Maurycego studenta. Natomiast w wydanych listach wiele jest przypisów, autorstwa jego matki. Opisuje ona dzieciństwo oraz stosunki, jakie panowały między braćmi. Jeżeli mówimy o Maurycym, to nie możemy zapomnieć o Kamilu. Tymoleon był najmłodszy i pozostawał z tyłu. Kamil natomiast prowadzał się razem z Maurycym. Mieli wspólne sprawy. Raczej przeczytać możemy o Maurycym jako o zwierzęciu towarzyskim i o jego znajomych, niż jako studencie – podkreśliła Marta Ławacz.

Konspiracja i walka o wolność 

Cała młodość Mochnackiego to także uczestnictwo w rozmaitych działaniach konspiracyjnych. Co było inspiracją?

– To patriotyczna tradycja rodzinna. Ojciec był powstańcem kościuszkowskim i aktywnym politykiem w czasach napoleońskich. Popierał romantyczne spiski, których pełna była wówczas Warszawa. To jest pokolenie spiskowe, romantyczne. Warszawa pod rządami księcia Konstantego to bunt przeciwko rosyjskim porządkom, które w Warszawie były nowością. Buntowano się przeciwko łamaniu konstytucji, cenzurze oraz upokarzaniu oficerów i wojska. To również nadzieja na to, że spisek i konspiracja są skuteczną metodą poszerzania wolności drogą do niepodległości. Tak wtedy myślano – zauważył profesor. 

Maria 

– Maria kochała wszystkie swoje dzieci, ale Maurycego najbardziej. Napisała to otwarcie. Mówiła o nim, że jest niezwykły i że trzeba go bardzo chronić. Myślę, że miała spory wpływ na rozwój i wychowanie w ogóle. Po śmierci Maurycego dbała o jego spuściznę. W swoim testamencie poświęciła mu sporo miejsca. Prosiła, żeby każdy następny pierwszy męski potomek w rodzinie miał na imię Maurycy. Bardzo zależało jej na utrzymaniu pamięci o synu. To ona wydała listy, które same redagowała i opatrzyła pokaźnymi, ciekawymi przypisami – podsumowała Marta Ławacz.

***

Tytuł audycji: Trójka literacka
Prowadzi: Magdalena Złotnicka
Goście: Marta Ławacz (spokrewniona z Maurycym Mochnackim), prof. Andrzej Waśko (literaturoznawca i historyk kultury, doradca Prezydenta RP)
Data emisji: 21.11.2021
Godzina emisji: 13.08