Spadek po komunizmie. Tęsknimy za totalitaryzmem?
2013-06-18, 13:06 | aktualizacja 2013-07-10, 11:07
Jak pokazują badania, jesteśmy podatni na taki obraz świata, który pokazuje, że z jednej strony jest dobro, a z drugiej zło i nie ma nic pomiędzy nimi. - To nie jest związane z konkretną religią czy światopoglądem - mówiła w "Klubie Trójki" profesor Iwona Jakubowska-Branicka.
Posłuchaj
W rozmowie z Dariuszem Bugalskim autorka książki "O dogmatycznych narracjach. Studium nienawiści" mówiła o badaniach mentalności ludzi żyjących w krajach demokratycznych i totalitarnych, czy też niedemokratycznych, jeśli wolimy tak je nazwać.
Pierwsze badania przeprowadzone w 1996 roku objęły 7 państw: USA, Francję, Hiszpanię (jako stosunkowo młodą demokrację), Bułgarię, Polskę, Węgry i Rosję. Badano m.in. dogmatyzm światopoglądowy, objawiający się skrajną nietolerancją w stosunku do osób mających poglądy inne od tych uznawanych za słuszne. Najwyższy poziom dogmatyzmu odnotowano w Bułgarii (77,9%), następnie w Rosji (73,1 %) i w Polsce (69,5%). W USA i Hiszpanii wynosił niewiele ponad 30 %, podczas gdy we Francji ponad 50 %, co było dużym zaskoczeniem.
- Później powtórzyłam interesującą mnie część badań w 2007 i 2009 roku. Miałam nadzieję, że po kilkunastu latach trwania demokracji w Polsce ta mentalność zacznie się zmieniać - wyjaśniła prof. Iwona Jakubowska-Branicka. W 2007 dogmatyzm światopoglądowy bliski był 67 % ankietowanych, w 2009 wynik spadł do 58 %. Wciąż blisko 60 % Polaków uważa, że jest jedna prawda i to oni są w jej posiadaniu; jednocześnie gotowi są oni postrzegać kompromis jako zdradę. - "My jesteśmy dobrzy, oni stoją po stronie ciemności, są wrogami i reprezentują zło, więc należy ich zniszczyć". To myślenie prowadzi w skrajnych przypadkach do dehumanizacji wroga, pozbawienia go ludzkich cech, usprawiedliwia ludobójstwo, tortury – ocenia gość Dariusza Bugalskiego.
Scheda totalitaryzmu wciąż w nas tkwi. - On produkuje swoich wyznawców - mówi, podsumowując badania gość "Klubu Trójki". Dodaje, że badania pokazują, iż rację miał ksiądz Tischner, mówiąc o "homo sovieticus". Czy mamy szansę zerwać z dogmatyzmem?
Iwona Jakubowska-Branicka - dr hab., profesor Uniwersytetu Warszawskiego, wykłada w Instytucie Stosowanych Nauk Społecznych UW. Pracuje w Katedrze Socjologii i Antropologii Obyczajów i Prawa. Socjolog, specjalizuje się w problematyce dotyczącej teorii demokracji współczesnej, praw człowieka, psychologii polityki i socjotechniki propagandy politycznej.
Audycji "Klub Trójki" można słuchać od poniedziałku do czwartku po godzinie 21.00. Zapraszamy!