Austenmania nie przemija. Brytyjczycy świętują 250. urodziny Jane Austen

We wtorek 16 grudnia przypada 250. rocznica urodzin Jane Austen, autorki m.in. "Dumy i uprzedzenia" czy "Rozważnej i romantycznej". Sophie Reynolds, kierowniczka zbiorów z Domu Jane Austen w Chawton mówiła w rozmowie z Polską Agencją Prasową, że wśród brytyjskich pisarzy Austen popularnością ustępuje tylko Williamowi Szekspirowi. 

Posłuchaj audycji Trójki:

• Astrid Lindgren nauczyła świat, że dzieci trzeba słuchać. Audycja "Brakująca połowa dziejów"
• Jak powstawała "Eva Luna", jedna z powieści Isabel Allende? Audycja "Wszystkie książki świata"

250. rocznica urodzin Jane Austen

Twórczość Jane Austen cieszy się jednak ogromną popularnością nie tylko w Wielkiej Brytanii, ale na całym świecie. Jak zauważyła Sophie Reynolds, szczególne duże zainteresowanie odnotowano w Domu Jane Austen w 1995 roku, kiedy to premierę miał miniserial BBC, adaptacja powieści "Duma i uprzedzenie" z Jennifer Ehle i Colinem Firthem w rolach głównych.

- Ta adaptacja telewizyjna zapoczątkowała austenmanię. Wówczas odnotowaliśmy podwojenie liczby osób odwiedzających nasze muzeum, czyli Dom Jane Austen w Chawton - stwierdziła Reynolds.

Zainteresowanie brytyjską pisarką stało się jeszcze bardziej intensywne w roku 2025, w którym przypada 250. rocznica jej urodzin. W samej Wielkiej Brytanii w pierwszym półroczu sprzedano ponad 92 tysięcy egzemplarzy jej powieści - to wzrost o 33 procent w porównaniu z analogicznym okresem ubiegłego roku - podała agencja NielsenIQ BookData, monitorująca brytyjski i irlandzki rynek księgarski.

"Jane Austen nie była typową pisarką romantyczną"

Sophie Reynolds zwróciła uwagę, że wielu fanów powieści Austen koncentruje się na romantycznych aspektach fabuły i pięknie stylu regencji, choć czytelnicy mogą znaleźć w nich o wiele więcej. - Jane Austen nie była typową pisarką romantyczną, była zabawna, dowcipna i miała o wiele bardziej radykalne poglądy, niż można by przypuszczać. Jej fabuły koncentrują się na życiu i problemach kobiet w społeczeństwie głęboko patriarchalnym i mizoginistycznym. Choć są to powieści historyczne, a sytuacja kobiet w Wielkiej Brytanii zmieniła się, w powieściach Austen wciąż poruszane są liczne kwestie aktualne do dziś - zaznaczyła ekspertka.

Reynolds podkreśliła, że równie ważny jest styl pisarstwa Austen. - Pisała ona w czasach, gdy powieść była stosunkowo nową formą, a jej styl wywarł ogromny wpływ na rozwój tego gatunku. W przeciwieństwie do wielu utworów z tamtych czasów, jej powieści skupiały się na małych społecznościach. Była pionierką realistycznego dialogu, a dzięki mowie pozornie zależnej umiejętnie wplatała perspektywy postaci w narrację. Dziś są to zabiegi powszechne i oczekiwane formy pisarstwa powieściowego, ale w jej czasach były przełomowe - powiedziała.

- Powieści Jane Austen są często czytane jako literatura pocieszenia i tak się działo przez dekady - podkreśliła Reynolds. Przypomniała, że książki Austen były czytane przez żołnierzy w okopach II wojny światowej, a ich lekturę proponowano osobom cierpiącym na zespół stresu pourazowego (PTSD).

- Podczas pandemii COVID-19 w 2020 roku wiele osób czerpało pocieszenie i ulgę z powieści Jane Austen. Z jednej strony wrócili do znanych już sobie historii, ale z drugiej odczytywali tę literaturę na nowo, na przykład szukali odpowiedzi na pytanie, jak można żyć w społeczeństwie, gdzie zasady interakcji społecznych są określone bardzo rygorystycznie - dodała.

Rok jubileuszowy w Wielkiej Brytanii

W roku jubileuszowym w całej Wielkiej Brytanii odbywały się wydarzenie poświęcone Jane Austen i jej twórczości. Duża ich część została zorganizowana w Domu Jane Austen w Chawton, gdzie pisarka spędziła ostatnie osiem lat życia. To właśnie tu stworzyła wszystkie sześć swoich powieści: "Rozważna i romantyczna", "Duma i uprzedzenie", "Mansfield Park", "Emma", "Opactwo Northanger" i "Perswazje". Odwiedzający dom Austen mogą zobaczyć m.in. oryginalne listy pisarki, biżuterię czy przedmioty codziennego użytku, w tym maleńkie biurko, przy którym pisała.

250. urodziny Austen hucznie obchodzone są też w angielskim Bath - mieście, w którym pisarka mieszkała i które stanowiło tło jej powieści. Zaplanowano tam czytanie fragmentów książek, które zachwycają i cieszą się ogromną popularnością wśród czytelników w każdym wieku. Późnym wieczorem odbędzie się wirtualny bal, na którym obowiązują stroje z epoki regencji.

Miłośnicy jej twórczości oddają także hołd w miejscu jej pochówku, czyli w północnej nawie katedry w Winchester, gdzie w 1817 roku spoczęło jej ciało. Nagrobek Austen jest bardzo prosty, pozbawiony jakiejkolwiek wzmianki o jej literackim geniuszu. Skromne epitafium jedynie nawiązuje do "niezwykłych zdolności jej umysłu", co pewnie sama pisarka skomentowałaby w dowcipny sposób. W końcu sama napisała: "Po cóż innego żyjemy, jak nie po to, by być przedmiotem rozrywki naszych sąsiadów i z kolei sami śmiać się z nich?", jak czytamy w jej powieści "Duma i uprzedzenie".

Obchody odbywają się jednak w całej Wielkiej Brytanii. W bibliotekach i muzeach odbywają się wydarzenia inspirowane powieściami Austen, a ich uczestnicy często przebrani są w stroje z epoki. 

Ewelina Kołaczek, PAP, IAR