Jurorzy i czytelnicy byli zgodni. Nagroda Literacka "Nike" dla Elizy Kąckiej

W niedzielę ogłoszono laureatkę tegorocznej Nagrody Literackiej "Nike". Jurorzy zdecydowali się docenić książkę "Wczoraj byłaś zła na zielono" Elizy Kąckiej. W tej osobistej książce Kącka opowiada o byciu matką neuroatypowego dziecka, wnikliwie przedstawia swoją relację z córką i opisuje doświadczenie wychowywania dziecka, które rozumie świat na swój własny sposób. O swojej książce Eliza Kącka opowiadała w audycji "Ludzie".

Kącka zwyciężyła również w plebiscycie Nike Czytelników "Gazety Wyborczej". To głosowanie towarzyszące finałowi Nagrody Literackiej "Nike". W 2024 roku nagroda od jurorów powędrowała do Urszuli Kozioł za tom poezji "Raptularz", a nagroda od czytelników i czytelniczek - do Michała Witkowskiego za "Wiarę. Autobiografię".

Kącka: stoję na scenie jako matka, która słyszała niemy krzyk swojego dziecka

- Dziękuję, Ruda! Bohaterko literacka! Dziękuję, Absolemie! Dziękuję, Kocie z Mokrą Sierścią! Dziękuję, Ośmiorniczko i cała menażerio! Dziękuję, świecie, który był w stanie mnie także tolerować - powiedziała laureatka do obecnej na uroczystości bohaterki książki - córki, która wśród braw pokazała się publiczności i weszła na scenę.

- Stoję na tej scenie jako matka - jedna z wielu, która słyszała wielokrotnie niemy krzyk swojego dziecka i swój własny. Myślałam o matkach, które to doświadczenie ze mną podzielają, i również w ich imieniu odbieram tę nagrodę - podkreśliła Kącka.

"Wczoraj byłaś zła na zielono" to literacki zapis doświadczeń autorki z okresu ciąży i wychowania dorosłej już córki w spektrum autyzmu. Jednak słowo "autyzm" w książce nie pada tu ani razu. Już od pierwszych stron narratorka zastrzega, że w tekście będzie unikać przywoływania terminów medycznych: "Nie będę cytować rozpoznań, bo ta książka sprzeciwia się władzy. Również władzy diagnoz. Diagnoza to zasieki ochronne i klincz, poduszka i kaganiec".

"Lekcja komunikacji i człowieczeństwa"

- Nagrodziliśmy książkę przygodową, książkę, która nie odwraca się od czytelnika, przeciwnie - porywa go i zostawia z przesłaniem trafiającym do serc, krzepiącym serca. Opowieść inicjacyjna o przejściu przez jedno z najtrudniejszych doświadczeń, a zarazem literacki raport z projektu "Człowiek". Książka na pograniczu science fiction, bo traktująca o bliskich spotkaniach nie tyle z Obcym, ile z Innym - mówiła przewodnicząca jury Justyna Jaworska, dodając, że osoby Inne, osoby w spektrum, mogą najwyraźniej być dla nas przewodnikiem po postmodernistycznych czasach.

- Za esejem Elizy Kąckiej stoi nie tylko prawda doświadczenia, w przypadku autofikcji łatwo bowiem o szantaż emocjonalny, gdy przejmujący jest sam temat. Tu o sukcesie przesądziło najlepsze, co może dać literatura, czyli lekcja komunikacji i człowieczeństwa - powiedziała Jaworska.

Eliza Kącka - kim jest

Eliza Kącka jest doktorką nauk humanistycznych, krytyczką literacką, adiunktką na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego i autorką książek: "Stanisław Brzozowski wobec Cypriana Norwida" i "Lektura jako spotkanie. Brzozowski - tekst - metoda". Była również redaktorką wyboru poezji m.in. Cypriana Kamila Norwida i Marii Konopnickiej. Zadebiutowała w 2015 roku książką "Halo? Pani Elizo? Archiwalia". W 2017 roku ukazały się jej "Elizje", w 2019 roku "Po drugiej stronie siebie", a w 2022 roku "Strefa zgniotu". W 2023 roku opublikowała "Idiomy", zbiór esejów poświęconych ważnym dla niej twórcom i twórczyniom.

Pozostałymi finalistami tegorocznej nagrody byli: Beata Guczalska za książkę "Konrad Swinarski. Biografia ukryta" (Wydawnictwo Literackie), Ignacy Karpowicz za "Ludzi z nieba" (Wydawnictwo Literackie), Kora Tea Kowalska za "Patrz pod nogi. O zbieraniu rzeczy" (Karakter), Dorota Masłowska za "Magiczną ranę" (Karakter), Tomasz Różycki za "Hulanki & Swawole" (a5) i Paweł Sołtys za "Sierpień" (Wydawnictwo Czarne).

Nagroda "Nike"

Nagroda Literacka "Nike" za najlepszą książkę roku przyznawana od 1997 roku. Jej celem jest promocja polskiej literatury współczesnej, ze szczególnym uwzględnieniem powieści. W jury w tym roku zasiadali: Anna Arno, Witold Bereś, Bogdan Białek, Andrzej Brzeziecki, Justyna Jaworska (przewodnicząca), Zbigniew Mentzel, Radosław Romaniuk, Katarzyna Sawicka-Mierzyńska i Krzysztof Siwczyk.

Autorka nagrodzonej książki otrzymuje statuetkę Nike zaprojektowaną przez Gustawa Zemłę oraz nagrodę pieniężną w wysokości 100 tysięcy złotych. Organizatorem nagrody jest Fundacja Nagrody Literackiej "Nike", a współorganizatorem jest "Gazeta Wyborcza".

Ewelina Kołaczek