"Hiroszima" 79 lat później. Powrót do reportażu Johna Herseya

Reportaż Johna Herseya po raz pierwszy ukazał się 31 sierpnia 1946 roku. Niewiele ponad rok po tym, jak amerykańskie wojska zrzuciły bomby atomowe na Hiroszimę i Nagasaki. Zawarto go w specjalnym wydaniu "New Yorkera" - nie zawierał on innych artykułów, felietonów czy rubryk. Całość poświęcono "Hiroszimie" - Redakcja uznała, że tekst jest na tyle mocny, że błędem będzie dzielenie go na części. 

Sama okładka magazynu nie zapowiadała opowieści o atomowym piekle, którą opisał Hersey. Została ona ponownie wykorzystana, warto dodać, w polskim wydaniu książki nakładem wydawnictwa Znak z 2025 roku. - Okładka reportażu w "New Yorkerze", autorstwa Charlesa Martina, przedstawia sielską scenę miejską. W środku natomiast znajdujemy opis miasta, które bynajmniej nie jest sielskie. Jest pełne bólu, cierpienia i roztrzaskanych żyć, których opisy są przedstawione z kronikarską drobiazgowością - mówi Michał Choiński w rozmowie z Michałem Nogasiem.

"Hiroszima": Hersey opowiada na nowo o unicestwionych

W swoim tekście John Hersey opisuje godzina po godzinie rzeczywistość tych, którzy znajdowali się w Hiroszimie i Nagasaki. Unika przy tym ciekawostek związanych z militariami; całą uwagę czytelnika skupia na tych, którzy ucierpieli w wyniku eksplozji bomb. Dziś jego tekst uznaje się za najważniejszy reportaż XX wieku. Orzekło tak w 1999 jury, w którego skład weszło 36 osób związanych z instytutem dziennikarstwa Instytutu Nowojorskiego.

Z kolei gość radiowej Trójki zwraca uwagę, że reportaż Herseya wywrócił do góry nogami panującą wówczas narrację na temat zrzucenia bomb atomowych. - Panowało już wtedy przekonanie, że temat ten jest dość mocno przerobiony. Media po zrzuceniu bomby atomowej rozpisywały się o naukowo-militarnych aspektach tego, co zdarzyło się w Japonii. (...) Oficjalna narracja armii amerykańskiej była taka, że to było efektywne zakończenie konfliktu - tłumaczy Michał Choiński.

- Hersey zbudował zupełnie inną narrację, kontrastującą z przekonaniem o bezpieczeństwie Ameryki. Pokazującą, że to zniszczenie dotknęło ludzi, a nie miasta - zaznacza rozmówca Michała Nogasia. - Nie ma w tej narracji ciekawostek militarystycznych, patetyzmu. To obiektywne, faktograficzne przedstawienie porażającej i przerażającej siły działania bomby atomowej - dodaje.

John Hersey - autor przełomowy

Ostatecznie cała Ameryka czytała tekst Herseya. Niemal od razu magazyn z reportażem rozszedł się w 300 tys. egzemplarzy. Do historii przeszła też opowieść o Albercie Einsteinie, który bezskutecznie próbował zdobyć swój egzemplarz. - Już parę dni później ten numer, który kosztował oryginalnie 15 centów, wart był 20 dolarów. Obecnie kosztuje 5 tys. dolarów i jest bardzo ceniony przez kolekcjonerów "New Yorkera" - zwraca uwagę gość Trójki.

Co przesądziło o sukcesie "Hiroszimy"? Michał Choiński wskazuje na trzy elementy. - Pierwszy to obiektywizm. (Hersey - red.) postawił się on w pozycji osoby, która nie jest w środku tych wydarzeń; przedstawia perspektywę wybuchu bomby atomowej z punktu widzenia sześciu osób, które doświadczyły jej skutków. (...) Drugi element to ogromna ilość szczegółów. Hersey pisze na przykład o dyniach, które zostały upieczone od gorąca wygenerowanego przez wybuch bomby. Przedstawia ludzi, którzy mieli na sobie szelki, na których skórach widać ich odciski. To pozwoliło czytelnikom i czytelniczkom pomyśleć "to mogło być moje miasto" - wymienia ekspert. - Trzeci element to ludzka perspektywa. (...) Hersey postanowił, że opisze działanie bomby nie z perspektywy zniszczonego miasta, ale z perspektywy ludzkiej. Osoby czytające mogły zrozumieć, że to miasto, Hiroszima, staje się czymś, co oni mogliby doświadczyć - tłumaczy. 

Kamil Kucharski