Drugie życie języków lokalnych. "Gwary są obecnie bardzo modne"

• Na początku była… gwara. Dlaczego ludzie od niej odchodzili?
• "Misiu Szpeniolek", czyli wielka popularność powieści A.A. Milne'a, której nikt się nie spodziewał. 
• Wielki sukces klasyki literatury dziecięcej w gwarze. 

Część z tych nazw wchodzi później do języka ogólnopolskiego, jak choćby kindziuk, kołduny czy kartacze.

Świat się zmienia, a gwara wraz z nim

Jak przypomina prof. Rembiszewska, dla językoznawców oczywistą prawdą jest, że gwara jest tą starszą formą języka. – Zanim język się wystandaryzował i powstała ogólna polszczyzna, były gwary. Potem mieliśmy czasy Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej, kiedy ludzie z awansu, wszyscy ze wsi, pojawili się w domach z wielkiej płyty […] i chcieli się odciąć od tych swoich wiejskich korzeni – ocenia rozmówczyni Radosława Nałęcza i Piotra Firana. 

Obecnie, jak zwraca uwagę lingwistka, coraz częściej mówi się o osobach mieszkających nie we wsiach, ale na obszarach wiejskich, co ma odnosić się do tego, że nie wszyscy decydujący się tam żyć utrzymują się z rolnictwa. Zmiany dotyczące przemian w gwarach, do jakich dochodzi w związku z przenoszeniem się ludzi z miast do wsi, obserwujemy też w innych krajach europejskich. 

Klasyka literatury dziecięcej w gwarze

Jak zauważa prof. Dorota Rembiszewska, wydania książek w gwarze nie są polską specyfiką. Ukazują się one także m.in. w Czechach. W Polsce wiele z pozycji klasycznych literatury dziecięcej jest dostępnych w gwarach wilamowskiej, łemkowskiej, mazurski czy po kaszubsku. – "Mały Kśęć" po kurpśosku, który wyszedł w ubiegłym roku. W "Małym Księciu" jest okazja zaprezentować całą specyfikę gwary, tylko że jest to gwara odzyskana – zauważa lingwistka, dodając, że każda próba zachowania gwar jest jednak ważna.  

 Czytaj także:

• O potrzebie zachowania różnorodności gwar
• Gwara warszawska
• Wielkopolska, Śląsk, Kaszuby, Podhale... Śladem dialektów i gwar

Do księgarń trafił właśnie "Dómek Szpeniolka", czyli "Chatka Puchatka" A.A. Milne'a w przekładzie na gwarę wielkopolską. Tłumaczenia podjął się Juliusz Kubel. Książka ukazała się nakładem poznańskiego wydawnictwa Media Rodzina. Juliusz Kubel znany jest m.in. z wcześniejszego przekładu "Małego Księcia", czyli "Księcia Szaranka" oraz "Kubusia Puchatka", który w gwarze wielkopolskiej wyszedł jako "Misiu Szpeniolek".  

 Posłuchaj podcastu:

• Słowianek, przewodnik po gwarach polskich

Książki w gwarze coraz popularniejsze

Bronisław Kledzik, współzałożyciel i dyrektor wydawnictwa Media Rodzina, przyznał, że gdy w 2016 roku wydany został "Książę Szaranek" (razem z nagraniem audio), mało kto spodziewał się tak dużego zainteresowania tym tytułem, który ukazał się w nakładzie około 2 tysięcy. Jednak już wieczór promocyjny pokazał ogrom zainteresowania.  

Posłuchaj

7:09

Z gwarą za pan brat od najmłodszych lat. Kolejne tłumaczenia literatury dziecięcej na gwarę (Pora na Trójkę)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

W ślad za edycją wielkopolską "Małego Księcia" i "Kubusia Puchatka" poszły wydania w innych językach regionalnych. W języku śląskim ukazał się "Mały Princ" i "Niedźwiodek Puch". Autorem przekładu był Grzegorz Kulik – tłumacz i popularyzator języka śląskiego, natomiast autorem wersji audio – Mirosław Neinert, aktor teatralny, reżyser i dyrektor Teatru Korez w Katowicach. W gwarze podhalańskiej wydany został "Mały Królewic". Drugi tytuł w gwarze podhalańskiej, "Miś Kudłocek", ukaże się w księgarniach jeszcze w grudniu. Wydawnictwo przekazało, że książkę przeczyta Sebastian Karpiel Bułecka, lider zespołu Zakopower. 

Dzień Kubusia Puchatka | Misiu Szpeniolek/CK oraz BP Nowe Skalmierzyce

***

Tytuł audycji: Pora na Trójkę
Prowadzą: Piotr Firan, Radosław Nałęcz
Gość: prof. Dorota Rembiszewska (Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk) 
Data emisji: 21.11.2023
Godziny emisji: 8.13

PAP/gs