Wiara w potęgę wyobraźni. Przypadkowo odnaleziony, najstarszy wiersz Stanisława Lema

• Urodzony w 1921 roku we Lwowie Stanisław Lem to jeden z najbardziej znanych polskich pisarzy. Jego książki sprzedały się na całym świecie w kilkudziesięciomilionowym nakładzie.
• Lem zasłynął jako twórca literatury science fiction. Do jego najsłynniejszych książek należą "Solaris", "Bajki robotów" i "Opowieści o pilocie Pirxie".
• Do niedawna uważano, że oficjalny debiut prasowy Lema miał miejsce w 1946 roku, gdy jego opowiadanie opublikował "Tygodnik Powszechny".

Na wiersz "Gama kolorowa" Michał Trusewicz natrafił przypadkiem. Pod koniec października przeszukiwał zasoby Biblioteki Narodowej w poszukiwaniu wierszy Juliusza Wita, w celu wydania zbioru dzieł tego poety. W jednym z numerów lwowskiego tygodnika "Nasza opinia", pochodzącym z 1938 roku, natrafił na utwór podpisany imieniem i nazwiskiem Stanisława Lema.

– Byłem bardzo zaskoczony. Potem to zaskoczenie przerodziło się w zdumienie. Szukałem informacji, czy to przypadkowa zbieżność nazwisk, czy może rzeczywiście mamy tutaj do czynienia z autentycznym debiutem Stanisława Lema – opowiada redaktor.

Rewolucja w analizie wczesnej twórczości Lema

Zaskoczenie Michała Trusewicza jest w pełni uzasadnione, bowiem do tej pory uważano, że słynny pisarz zadebiutował w prasie dopiero po wojnie, w 1946 roku. Sam Lem utrzymywał, że właśnie wtedy debiutował opowiadaniem wydrukowanym przez krakowski "Tygodnik Powszechny".

Z drugiej strony, w wywiadzie udzielonym Stanisławowi Beresiowi, autor "Solaris" przyznał, że literaturą zajmował się już jako nastolatek w dwudziestoleciu międzywojennym. Dotychczas jednak nikomu nie udało się natrafić na jakikolwiek ślad jego twórczości z okresu lwowskiego. Podejrzewano nawet, że tamte utwory mogły zaginąć bezpowrotnie w czasie okupacji.

– Moje przypadkowe odkrycie zadaje kłam temu stwierdzeniu – mówi gość "Trójki do trzeciej". – Tym bardziej jest to znaczące odkrycie, dlatego, że dokonuje pewnej rewolucji w analizie początkowej twórczości Stanisława Lema, o której stosunkowo niewiele wiemy – dodaje badacz.

Formalny rygor i częstochowskie rymy

Trusewicz zwraca uwagę na artystyczną dojrzałość Lema, który pisząc wiersz "Gama kolorowa", miał zaledwie siedemnaście lat. – Wyróżnia się przede wszystkim jego rygorystyczność formalna. System wersyfikacyjny jest bardzo regularny, klasyczny, wpisuje się w tradycyjne konwencje pisania wierszy – mówi literaturoznawca. Wspomina przy tym o dość oczywistych, niemal częstochowskich rymach, używanych przez Lema i o dystansie, z jakim sławny pisarz odnosił się do swojej młodzieńczej twórczości. – Nie wiem, czy dzisiaj byłby zadowolony z mojego odkrycia – przyznaje rozmówca Katarzyny Cygler.

Jak opowiada Trusewicz, odnaleziony przez niego wiersz Stanisława Lema "jest wyrazem wiary w potęgę wyobraźni, która – zgodnie z tytułem – byłaby w stanie koloryzować szarą i nudną rzeczywistość".   

Posłuchaj

5:03

Przypadkowo odnaleziony, najstarszy wiersz Stanisława Lema (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Czytaj też: 

• 102. rocznica urodzin Stanisława Lema. Posłuchaj głosu pisarza i zobacz serwis specjalny
• "Nie chciał mówić wprost". Stanisław Lem i trauma wojny

***

Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Katarzyna Cygler
Gość: Michał Trusewicz (odkrywca nieznanego wiersza Stanisława Lema)
Data emisji: 7.11.2023
Godzina emisji: 12.14

kc