84 lata temu, 1 września 1939 roku, wojska niemieckie bez wypowiedzenia wojny przekroczyły o świcie na całej niemal długości granice Rzeczypospolitej, rozpoczynając tym samym pierwszą kampanię II wojny światowej. Jako pierwsze zaatakowane zostały Wieluń i Westerplatte.
>>>Unikatowa kolekcja płyt Polskiego Radia z 1939 roku. "Pokazują grozę września" >>>
- Halo, halo, tu Warszawa i wszystkie rozgłośnie Polskiego Radia. Dziś rano o godzinie 5 minut 40 oddziały niemieckie przekroczyły granicę polską, łamiąc pakt o nieagresji. Bombardowano szereg miast - poinformowało Polskie Radio 1 września 1939 roku.
Na tydzień przed wybuchem wojny w Moskwie doszło do spotkania ministrów spraw zagranicznych Niemiec - Joachima Ribbentropa - oraz ZSRS - Wiaczesława Mołotowa. Podpisany wówczas pakt o nieagresji oraz jego tajny protokół stały się bezpośrednią przyczyną ataku na Polskę. Zdaniem historyka Jerzego Eislera podpisanie paktu miało wpływ na decyzję o rozpoczęciu II wojny światowej. Dzięki temu porozumieniu Hitler mógł rozpocząć wojnę, nie bojąc się oskarżeń, że jest jedynym agresorem w Europie.
Za początek wojny uznaje się atak niemieckiego pancernika "Schleswig-Holstein", który o godzinie 4.45 ostrzelał na Westerplatte polską składnicę wojskową. Jak ustalili historycy, dwie minuty wcześniej, czyli o 4.43, niemieckie bombowce zaatakowały Wieluń, miasto leżące około 20 kilometrów od ówczesnej granicy polsko-niemieckiej. Historyk profesor Andrzej Ajnenkiel uważa, że należy oddać hołd zarówno poległym w Wieluniu cywilom, jak i wojskowym zabitym na Westerplatte. Jego zdaniem Wieluń stał się pierwszą ofiarą ludobójczej polityki Adolfa Hitlera.
Przeczytaj także:
Archiwalne nagrania, komentarze historyków, wspomnienia świadków, filmy i zdjęcia - kompendium wiedzy o napaści III Rzeszy i agresji sowieckiej na Polskę. Zobacz serwis specjalny Polskiego Radia - wrzesien1939.polskieradio.pl.
Uroczystości rocznicowe
O godz. 4.40 rozpoczęły się uroczystości z udziałem premiera Mateusz Morawieckiego w Wieluniu. Prawie w tym samym czasie, o godz. 4.45, w uroczystych obchodach na Westerplatte wziął udział prezydent Andrzej Duda.
Śmierć bezbronnych
– Mamy dziś 1 września, datę bardzo symboliczną, gdy rozpoczęła się II wojna światowa – wskazał szef rządu. Podkreślił, że to właśnie w Wieluniu rozpoczęła się wojna. – Od bombardowania miasta i mordowania ludności cywilnej, małych dzieci, kobiet, mężczyzn – dodał. – Strasznym i symbolicznym aktem było zbombardowanie szpitala Wszystkich Świętych w Wieluniu, gdzie chorzy, bezbronni ludzie ginęli pod niemieckimi bombami – mówił premier.
1 września 1939 r. niemieckie samoloty zrzuciły na miasto 380 bomb o łącznej wadze 46 ton. Według różnych źródeł, w wyniku ataku Luftwaffe mogło zginąć ok. 1200 osób. Atak trwał do godziny 14. W gruzach legło 75 proc. miejskiej zabudowy. W Wieluniu nie stacjonowały żadne jednostki Wojska Polskiego, nie było tam również stanowisk obrony przeciwlotniczej. Zdaniem historyków miasto zbombardowano, by przetestować sprzęt i zastraszyć ludność cywilną.
"Wolność nie jest dana raz na zawsze"
– To właśnie jesteśmy winni obrońcom Westerplatte. To właśnie musi być przez następne lata systematycznie, spokojnie i konsekwentnie realizowane. Bo wolność nie jest dana raz na zawsze. I nie utrzyma się sama. Nikt nam nie da jej w prezencie! Przeciwnie – historia uczy, że raczej będzie chciał nam odebrać. Dlatego musimy pokazywać, że jesteśmy gotowi i musimy cały czas zachowywać gotowość – powiedział prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda podczas obchodów 84. rocznicy wybuchu II wojny światowej przy pomniku Obrońców Wybrzeża na Westerplatte.
Obchodów 84. rocznicy wybuchu II wojny światowej przy Pomniku Obrońców Wybrzeża na Westerplatte. Prezydent Andrzej Duda o wadze naszej pamięci (Pora na Trójkę)
2:41
– Musimy zachowywać odpowiedzialność. I to jest dziś nasz najważniejszych patriotyczny obowiązek wobec ojczyzny i wobec tych, którzy będą ją stanowili w przyszłości. To jest nasze zobowiązanie wobec wszystkich tych, którzy w przeszłości walczyli o nią i za nią polegli – podkreślił prezydent.
Wieczorem, o godz. 17, zaplanowane są natomiast uroczystości rocznicowe we Frampolu (woj. lubelskie) z udziałem marszałek Sejmu Elżbiety Witek.
Frampol był jednym z najbardziej zniszczonych polskich miast w czasie II wojny światowej. 13 września 1939 r. niemieckie samoloty zbombardowały to miasto, niszcząc ponad 80 procent zabudowy.
Atak niemieckiego pancernika "Schleswig-Holstein" na polską składnicę wojskową na Westerplatte 1 września 1939 r. o godzinie 4.45 był jednym z pierwszych wydarzeń rozpoczynających II wojnę światową. Oddziały polskie pod dowództwem majora Henryka Sucharskiego do 7 września 1939 r. bohatersko broniły placówki przed atakami wroga z morza, lądu i powietrza.
1 września, po ataku hitlerowskich Niemiec na Polskę, wybuchła II wojna światowa (Zapraszamy do Trójki)
3:48
***
Audycja: Pora na Trójkę, Zapraszamy do Trójki
Prowadzący: Piotr Firan
Autor materiału reporterskiego: Karol Darmoros, Jacek Frentzel
Data emisji: 1.09.2023
Godzina emisji: 6.17, 15.13
PAP/IAR/gs/pd/mk
