Od intryg do kultury przemocy. Kariera polityczna wodza III Rzeszy
2023-01-26, 11:01 | aktualizacja 2023-01-26, 17:01
30 stycznia 1933 roku Adolf Hitler został kanclerzem III Rzeszy. Jak doszło do powstania imperium zła? Dlaczego demokracja niemiecka okazała się bezsilna wobec bezwzględności przybysza z Austrii?
Początkowo komentatorom wydawało się, że jest to wejście polityka znanego z ulicznych awantur na drogę normalnej demokracji parlamentarnej. W czasie kiedy Hitler został kanclerzem, oprócz NSDAP rząd tworzyło jeszcze parę innych ugrupowań konserwatywnych i narodowych. Partnerzy Hitlera z innych partii starali się kontrolować sytuację, obsadzając swoimi ludźmi kilka kluczowych resortów w rządzie. Jednak ci, którzy próbowali użyć Hitlera do swoich politycznych gierek, szybko zostali wyprowadzeni w pole, a przywódca przejął pełnię władzy i pozbył się ich.
Od zera do Führera
2 sierpnia 1934 roku, po śmierci 87-letniego prezydenta Paula von Hindenburga, kanclerz Adolf Hitler ogłosił się Führerem Rzeszy Niemieckiej. Zgodnie z wprowadzoną przez niego ustawą urzędy prezydenta i kanclerza zostały połączone. W ten sposób Hitler stał się dyktatorem.
Nim doszedł na szczyt, musiał pokonać długą drogę. Urodził się w 1889 roku w austriackiej miejscowości Braunau am Inn, tuż przy granicy z Bawarią. W czasie I wojny światowej walczył w armii niemieckiej. W 1919 roku, w wieku 30 lat, wstąpił do niewielkiej Niemieckiej Partii Robotniczej (DAP). Niedługo później ugrupowanie to zmieniło nazwę na Narodowosocjalistyczna Niemiecka Partia Robotnicza (NSDAP), a Hitler stanął na jej czele. W 1923 roku, po nieudanym puczu monachijskim, Austriak został aresztowany, a partia zdelegalizowana. Po kilku miesiącach Hitler opuścił więzienie, a w 1925 roku odbudowana NSDAP wystartowała w wyborach do Reichstagu.
Potęga państwa niemieckiego
Dzięki charyzmie i populizmowi, który przejawiał się w hasłach o dążeniu do odbudowy potęgi państwa niemieckiego, upokorzonego warunkami traktatu wersalskiego, Hitler zdobywał coraz większą popularność. W 1932 roku NSDAP uzyskała większość w Reichstagu, a 30 stycznia 1933 roku prezydent Hindenburg mianował Adolfa Hitlera kanclerzem. Półtora roku później Austriak przyjął tytuł Führera.
Posłuchaj
Rządy
Wewnętrzna polityka Hitlera charakteryzowała się prześladowaniami na tle politycznym i etnicznym. Już wiosną 1933 roku w Dachau powstał pierwszy obóz koncentracyjny, do którego kierowano m.in. przeciwników władzy i Żydów. W kolejnych latach rasistowskie i antysemickie prześladowania przybierały na sile, a podczas II wojny światowej objęły tereny podbite przez wojska III Rzeszy. Do 1945 roku Niemcy zamordowali ok. 6 milionów Żydów, ale dokonywali eksterminacji również innych, w ich mniemaniu stojących na niższym poziomie rozwoju, nacji, np. Romów.
***
Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Piotr Semka
Goście: profesor Eugeniusz Cezary Król (historyk, były dyrektor Instytutu Studiów Politycznych PAN), profesor Arkadiusz Stempin (historyk)
Data emisji: 25.01.2023
Godzina emisji: 21.11
zch/PR Historia/kor