Szczodre Gody - słowiańskie święto sprzed tradycji chrześcijańskiej

• Szczodre Gody, zwane też Szczodrym Świętem bądź Szczodruszką, świętowane były w podobnym czasie jak Boże Narodzenie, zbliżone też były w warstwie wizualnej. A różniły się oczywiście tym, w co wierzono.
• Od momentu przyjęcia chrześcijaństwa na ziemiach polskich zaczyna się przejmowanie słowiańskich świąt przez nową religię. Trwało to jednak bardzo długo.

Uczta na zamknięcie cyklu

– Szczodre Gody było to zamknięcie pewnego cyklu solarnego i otwarcie kolejnego – to moment przesilenia słonecznego. Przesilenie to 21 grudnia, Wigilia to 24, ale to ma małe znaczenie, ponieważ dawno temu tych dni świątecznych było dużo więcej – opowiada Łukasz Gackowski z Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie. – Wierzono w to, że Słońce potrzebuje trochę ludzkiej pomocy, aby przeskoczyć do kolejnego cyklu, więc z całych sił starano się mu pomóc – tłumaczy.

Przeczytaj także

• Minęło sto lat od odkrycia prehistorycznych Kopalni Krzemionkowskich
• Średniowieczne skarby w skupie złomu
• Co zrobić, by nie marnować jedzenia w święta? Boże Narodzenie w duchu zero waste
• Jak nie dać się przedświątecznej depresji?

Puste krzesło, siano pod obrusem

– Uczta, którą my obecnie nazywamy kolacją wigilijną, odnosi się do myślenia, że w tym czasie możemy swobodnie dysponować tym, cośmy nagromadzili po niedawnych zbiorach – wyjaśnia Igor Górewicz, znawca Słowian, autor książek i kanału YT poświęconego tej tematyce. – Z drugiej strony tej nocy przychodzą duchy przodków. Puste krzesło, które dzisiaj tłumaczymy jako czekające na zbłąkanego wędrowca, jeszcze niedawno było miejscem, gdzie zasiadali nasi przodkowie – wskazuje.

Również siano pod obrusem, teraz symbolizujące ubóstwo, w jakim narodził się Jezus, to reminiscencja dawnych zwyczajów. – To dosyć czytelny zabieg mający w magiczny sposób przysporzyć stołowi obfitości. Zarazem, i to jest już mniej pamiętane, służyło młodym ludziom do wróżby, w której chodziło o zamążpójście bądź znalezienie sobie żony. Najgorzej, kiedy wylosowano źdźbło suche, które oznaczało staropanieństwo lub wieczny stan kawalerski – dodaje.

Posłuchaj

4:22

"Szczodre Gody" - starosłowiańskie święto przesilenia (Trójka do trzeciej)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Przejmowanie starych świąt

Od połowy X wieku, kiedy na ziemiach polskich zaczęto przyjmować chrześcijaństwo, zaczyna się implementowanie do nowej wiary zwyczajów słowiańskich. – Przyjście na świat Nowego Słońca zastąpiono przyjściem na świat Syna Bożego. Dla Słowian miało to dużo sensu, wierzono bowiem, że bogowie również mieli swoich synów. To przejście było stopniowe i był taki czas, kiedy świętowano zarazem przyjście na świat Jezusa, jak i Nowego Słońca. A z czasem o Słońcu zaczęto zapominać – mówi Łukasz Gackowski. – Wiemy na pewno, że Szczodre Gody na wsi były zdecydowanie dłużej świętowane w czystej postaci i jeszcze XVIII-XIX wiek to jest czas żywej tradycji tego święta.

pr/kor/zch