Ludowość i nowoczesność ze szczyptą zaradności. Polskie meblarstwo 1945-1970

• Publikacja "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość" Anny Kostrzyńskiej-Miłosz prezentuje szerokie spektrum przemian stylistycznych polskiego meblarstwa w pierwszym ćwierćwieczu powojennej Polski.
• Po odzyskaniu niepodległości polscy artyści zaczęli prace nad stworzeniem narodowego stylu w designie. Ich prace zostały zaprezentowane w 1925 roku podczas wystawy światowej w Paryżu. 
• Kilka lat po zakończeniu II wojny światowej, w 1949 roku, powstała Cepelia, a rok później Instytut Wzornictwa Przemysłowego.
• Do czołowych przedstawicieli polskiego powojennego designu należeli m.in. Jan Kurzątkowski, Teresa Kruszewska i Maria Chomentowska.

Książka "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość" – powojenny polski design w pigułce

Książka "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość" autorstwa Anny Kostrzyńskiej-Miłosz prezentuje szerokie spektrum przemian stylistycznych polskiego meblarstwa w pierwszym ćwierćwieczu powojennej Polski. Nie koncentruje się jedynie na formach wówczas nowoczesnych, ale również na tych związanych z tradycją, a pomijanych w opracowaniach. Przeprowadzona przez autorkę szczegółowa analiza materiałów archiwalnych pozwoliła na ustalenie powtarzających się wzorców egzemplifikowanych często zupełnie nieznanymi obiektami wybitnych projektantów.

• Stanisław Witkiewicz. Zastał architekturę tyrolską, a zostawił zakopiańską;
• Tkanina ma moc! Wystawa "Dom odziany" w Muzeum Narodowym w Krakowie;
• Meble z PRL w Muzeum Narodowym. "Dla najmłodszego pokolenia to wielkie odkrycie".

Zaczęło się na wystawie światowej w Paryżu

W rozmowie na temat historii polskiego meblarstwa, którą z autorką przeprowadził Piotr Firan, sięgnęliśmy znacznie głębiej, bo do okresu tuż po odzyskaniu niepodległości. To wtedy artyści, zainspirowani m.in. pracami twórcy stylu zakopiańskiego Stanisława Witkiewicza, zaczęli prace nad stworzeniem polskiego stylu w designie. Owoce swojej pracy zaprezentowali w 1925 roku, podczas wystawy światowej w Paryżu.

– To było bardzo dobrze odbierane. Francuzi, komentując polską ekspozycję, pisali, że dopiero Polacy pokazali, co można robić z drewnem. Po wystawie światowej w Paryżu, w 1926 roku, powstała spółdzielnia "Ład", która była kontynuacją myśli sztuki narodowej, która miała pokazać, że jest to coś specyficznego dla naszej kultury. Jedynymi wnętrzami z tego czasu, które zachowały się do dziś, są foyer Teatru Ateneum oraz gabinet w siedzibie Ministerstwa Edukacji projektu Wojciecha Jastrzębowskiego, który był najistotniejszym, najważniejszym twórcą tego stylu – opowiadała w "Trójce przed południem" Anna Kostrzyńska-Miłosz.

Czasy Cepelii i Instytutu Wzornictwa Przemysłowego

Przeobrażenie w polskim designie przyniosły skutki II wojny światowej. – Wojna zmieniła ustrój i tutaj zrobił się pewien problem. To i zniszczenia wojenne miały olbrzymi wpływ na to, że artyści, którzy przeżyli wojnę i pamiętali to, co tworzyli wcześniej, musieli jakoś dostosować się do nowych warunków gospodarczych i do tego, czego od nich wymagano – zwróciła uwagę badaczka.

W 1949 roku powstała organizacja zrzeszająca spółdzielnie rękodzieła ludowego i artystycznego Cepelia (właśc. Centrala Przemysłu Ludowego i Artystycznego – CPLiA), a rok później Instytut Wzornictwa Przemysłowego – jedna z najstarszych instytucji zajmujących się wzornictwem przemysłowym w Europie. 

– Twórczyni Instytutu Wzornictwa Przemysłowego Wanda Telakowska powoływała się na sztukę dla ludu. Myślę, że czyniła tak trochę ze względów ideologicznych, bo zależało jej na tym, żeby jej instytut funkcjonował. Później wkroczono w nowoczesność i Instytut Wzornictwa Przemysłowego stał się ośrodkiem pokazującym nowoczesne trendy, które dużo wcześniej pojawiły się w Europie Zachodniej – mówiła Anna Kostrzyńska-Miłosz.

"Płucka", czyli kreatywność i zaradność polskich projektantów

Wówczas do czołowych przedstawicieli polskiego designu, nawiązujących do zachodnich projektów, należeli Jan Kurzątkowski, Teresa Kruszewska czy Maria Chomentowska. Dowodem na ich szczególną kreatywność (i zaradność) jest jeden z projektów tej ostatniej. Krzesło "Płucka" powstało z odpadów produkcyjnych i wyróżnia się charakterystycznym kształtem oparcia, które tworzą dwa identyczne elementy – płaty ze sklejki, spięte skórzanym paskiem, co pozwalało oparciu na dostosowanie się do pleców.

– Zawsze podkreślam to, że nasi artyści byli lepsi, a to dlatego, że mieli dużo trudniejsze warunki. Często wykorzystywali materiały, które miały coś imitować, np. sklejka miała imitować plastik. Nie spotkałam się z tym, żeby w ten sposób myślano w krajach, gdzie materiały były powszechnie dostępne i łatwo osiągalne. Nasi artyści mieli wspaniałą inwencję – podkreśliła autorka książki "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość".

Posłuchaj

4:25

Powojenne polskie meblarstwo i jego przemiany. "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość" Anny Kostrzyńskiej-Miłosz, cz. 1 (Trójka przed południem)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Posłuchaj

6:50

Powojenne polskie meblarstwo i jego przemiany. "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość" Anny Kostrzyńskiej-Miłosz, cz. 2 (Trójka przed południem)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

O gustach się dyskutuje odc. 78: O nie zawsze zachwycającym designie PRL-u/Xanadu_Gallery

***

Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadzi: Piotr Firan
Gość: Anna Kostrzyńska-Miłosz (Instytut Sztuki PAN, wykładowca historii meblarstwa, autorka książki "Polskie Meble 1945-1970. Idee i rzeczywistość")
Data emisji: 29.06.2022
Godziny emisji: 9.29, 9.37

kr