"Gdzie jest czarny neseser?" Akcja przyniosła pierwsze efekty

• 6 maja Polskie Radio zainicjowało szeroko zakrojoną akcję poszukiwania zaginionych nagrań z września 1939 roku "Gdzie jest czarny neseser?".
• Do Polskiego Radia zgłosił się Tomasz Lerski z Warszawy, który przyniósł trzy archiwalne płyty Polskiego Radia z 1939 roku. Trafił na nie w Krakowie 15 lat temu.
• Na przyniesionych przez Tomasza Lerskiego płytach znajduje się m.in. nagranie wicepremiera Eugeniusza Kwiatkowskiego na temat przekazania karabinów i samolotów Wojsku Polskiemu w 1939 roku, nagranie głosu profesora Akademii Francuskiej Michała Siedleckiego oraz płyta z pogadanką w ramach tzw. skrzynki radiowej.

"Gdzie jest czarny neseser?". Odkrycie Tomasza Lerskiego z Warszawy

6 maja Polskie Radio zainicjowało szeroko zakrojoną akcję poszukiwania zaginionych nagrań z września 1939 roku; jej tytuł – "Gdzie jest czarny neseser?" – nawiązuje do sposobu wyniesienia płyt z rozgłośni i ukrycia ich przed Niemcami. W czarnym neseserze z budynku przy ulicy Zielnej 25 płyty gramofonowe wyniosły trzy osoby: Eugeniusz Domachowski, ppłk. Wacław Lipiński oraz Mirosław Panufnik, brat słynnego kompozytora i ówczesny kierownik amplifikatorni (studia emisyjnego) w Polskim Radiu.

Do Polskiego Radia zgłosił się Tomasz Lerski z Warszawy, który przyniósł trzy archiwalne płyty Polskiego Radia z 1939 roku. Trafił na nie w Krakowie 15 lat temu. – Kupiłem je na pchlim targu. Przyciągnął mnie sam napis "Polskie Radio" – wspominał mężczyzna.

• Pierwsze efekty akcji "Gdzie jest czarny neseser?";
• Akcja "Gdzie jest czarny neseser?" – serwis specjalny Polskiego Radia;
• Gdzie jest czarny neseser? Po wojnie udało się odnaleźć dwie z trzech części bezcennego zbioru. 

Dyrektor Archiwum Polskiego Radia: są to płyty dla historii radia bardzo ważne

Na płytach znajduje się m.in. nagranie Eugeniusza Kwiatkowskiego, wicepremiera, ministra przemysłu i handlu (1926–1930) oraz ministra skarbu (1935–1939) II Rzeczypospolitej, na temat przekazania karabinów i samolotów Wojsku Polskiemu w 1939 roku, nagranie głosu profesora Akademii Francuskiej Michała Siedleckiego oraz płyta z pogadanką w ramach tzw. skrzynki radiowej.

Jak przekazała dyrektor Archiwum Polskiego Radia Elżbieta Berus-Tomaszewska, do Polskiego Radia przyniesione zostały płyty z przedwojennych realizacji, które pochodzą najprawdopodobniej z rozgłośni krakowskiej. – To nie są te metalofony z września 1939 roku, które były nagrywane w rozgłośni przy Zielnej 25, natomiast są to płyty dla historii radia bardzo ważne. Już po raz kolejny pokazują, że takie płyty były nagrywane przy okazji ważnych uroczystości.

Trzecia część zbioru nadal poszukiwana

Przed zajęciem warszawskiej rozgłośni przez Niemców pracownicy radia podzielili je na trzy części i ukryli przed okupantem. W 1979 roku odnalezione zostały dwie części kolekcji, m.in. z historycznymi przemówieniami prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego i ministra spraw zagranicznych Józefa Becka. Nadal poszukiwana jest trzecia część zbioru, wyniesiona z radia w czarnym neseserze. 

– Mamy nadzieję, że nasi słuchacze odpowiedzą na nasz apel i jeżeli znajdą gdzieś w piwnicy, na strychu, u dziadków, pradziadków płytę wyglądającą jak winylowa, ale niezwykle ciężką, może być to sygnał, że jest to płyta, której poszukujemy – apeluje prezes Polskiego Radia Agnieszka Kamińska.

Rozmowa z Tomaszem Lerskim w radiowej Jedynce

Depozyt wyniesiony przez Domachowskiego i ppłk. Lipińskiego to kolekcja 93 płyt odnalezionych w 1979 roku. W ubiegłym roku zostały one wpisane na Listę Krajową Programu UNESCO "Pamięć Świata". Są to pierwsze w historii materiały dźwiękowe, które trafiły na tę prestiżową listę. Nagrania zostały wydane przez Agencję Muzyczną Polskiego Radia w postaci pięciopłytowego, ekskluzywnego albumu, nad którym patronat objęła Rada Mediów Narodowych.

Ze względu na bezcenną historyczną wartość zaginionych nagrań w akcję "Gdzie jest czarny neseser?" zaangażowały się Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Instytut Pamięci Narodowej oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych. 

Dziś radiowa Jedynka wyemituje rozmowę z jednym ze słuchaczy, który odnalazł kilka płyt nagranych w Polskim Radiu 73 lata temu. Paweł Sztompke porozmawia w "Muzycznej Jedynce" z Tomaszem Lerskim, który trafił w Krakowie na ślad wspomnianych płyt. Początek audycji o godz. 14.00.

Portal Polskiego Radia uruchomił specjalny serwis czarnyneseser.pl, gdzie można znaleźć wszystkie informacje na temat akcji. 

Posłuchaj

2:55

Narodowe poszukiwania zaginionego zbioru płyt z września 1939 roku. Akcja Polskiego Radia "Gdzie jest czarny neseser?" przyniosła pierwsze efekty (Pora na Trójkę)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

GDZIE JEST CZARNY NESESER? – poszukiwania zaginionego zbioru płyt z września 1939 roku/Polskie Radio 

***

Tytuł audycji: Pora na Trójkę
Prowadzi: Tomasz Miara
Autorka materiału reporterskiego: Dorota Piotrowska
Data emisji: 31.05.2022

IAR/kr