"Wyklęty" Witold Pilecki. Proces przywracania rotmistrza pamięci

Witold Pilecki – zamordowany i wymazany z pamięci

Witold Pilecki (1901-1948), oficer ZWZ-AK, w 1940 r. dobrowolnie poddał się aresztowaniu i wywózce do Auschwitz, aby zdobyć informacje o obozie; po ucieczce z Auschwitz walczył w Powstaniu Warszawskim.

8 maja 1947 roku Pilecki został aresztowany przez komunistów. Przyznał potem, że w porównaniu z tym, co robiła bezpieka, "Oświęcim był igraszką". Rotmistrz został oskarżony o nielegalne przekroczenie granicy, posługiwanie się fałszywymi dokumentami, brak rejestracji w Rejonowej Komendzie Uzupełnień, nielegalne posiadanie broni palnej, prowadzenie działalności szpiegowskiej na rzecz gen. Andersa oraz przygotowywanie zamachu na grupę dygnitarzy Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego. 25 maja 1948 roku wykonano na nim karę śmierci.

– Plan komunistów morderców rotmistrza Pileckiego zakładał nie tylko jego eliminację fizyczną i zrzucenie do bezimiennego dołu, ale także całkowite wymazanie go z polskiej świadomości i z podręczników szkolnych. To niestety przetrwało po 1989 roku – powiedział w "Klubie Trójki" Tadeusz Płużański, prezes Fundacji Łączka, której celem jest podtrzymywanie pamięci o Żołnierzach Wyklętych.

• "To był człowiek bez skazy". 75 lat temu bezpieka aresztowała Witolda Pileckiego
• Rocznica zamordowania Witolda Pileckiego. Historyk: postać rotmistrza fascynuje;
• "Postać nieprzeciętna". Jarosław Wróblewski o rotmistrzu Witoldzie Pileckim.

Rok 1993 przełomowy dla Żołnierzy Wyklętych

Jak zwrócił uwagę dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL Jacek Pawłowicz, zmianę pozycji rotmistrza Witolda Pileckiego i Żołnierzy Wyklętych w polskiej pamięci zbiorowej, przyniósł dopiero 1993 rok, w którym, kierowana wówczas przez Mariusza Kamińskiego Liga Republikańska przedstawiła na Uniwersytecie Warszawskim wystawę zatytułowaną "Żołnierze Wyklęci".

– Było to środowisko lubelskie skupione wokół prof. Tomasza Strzembosza i środowisko krakowskie skupione wokół Janusza Kurtyki oraz Zbigniewa Nawrockiego. Na szczęście oba te środowiska odnalazły wspólne miejsce w Instytucie Pamięci Narodowej. Od tego momentu zaczęła się historia Żołnierzy Wyklętych i upublicznienie historii rotmistrza Witolda Pileckiego.

W 1947 roku bezpieka aresztowała rotmistrza Witolda Pileckiego Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe

Rola Instytutu Pileckiego

Czy powołany 29 kwietnia 2016 Instytut Pileckiego ma szansę spowodować, że po latach zapomnienia Witoldowi Pileckiemu uda się zająć odpowiednie miejsce w polskiej pamięci historycznej? Dyrektor Instytutu Wojciech Kozłowski nie ma wątpliwości: rotmistrz wraca do naszej pamięci. Co nie znaczy, że nie zostało jeszcze wiele do zrobienia.

– Możemy mówić, że jest to pamięć niewystarczająca i że osoba i działania Pileckiego wymagają dalszych badań. Natomiast faktem jest, że gdy Instytut Pileckiego współpracuje z zagranicznymi nauczycielami, z naukowcami czy badaczami, interesuje ich odpowiedź na pytanie, kim jest Witold Pilecki. Wtedy jesteśmy w stanie płynnie przejść do kluczowego przesłania, które Pilecki przynosi i które jest punktem odniesienia dla naszej pracy – to polska konfrontacja z dwoma totalitaryzmami. To jest to, co nas inspiruje do pracy tu i teraz z międzynarodową publicznością, aby wytłumaczyć jej, na czym polegało to doświadczenie. 

Polskie Radio przygotowało serwis specjalny poświęcony Witoldowi Pileckiemu

Posłuchaj

47:45

25 maja minie 84. rocznica śmierci Witolda Pileckiego. Jakie miejsce Rotmistrz zajmuje w polskiej pamięci historycznej? (Klub Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

„Prawda jest najważniejsza”. 121 rocznica urodzin Witolda Pileckiego | podcast/Instytut Pileckiego

***

Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Magdalena Drohomirecka
Goście: Wojciech Kozłowski (dyrektor Instytutu Pileckiego), Jacek Pawłowicz (dyrektor Muzeum Żołnierzy Wyklętych i Więźniów Politycznych PRL), Tadeusz Płużański (prezes Fundacji Łączka)
Data emisji: 23.05.2022
Godzina emisji: 21.10

kr