"Czarny neseser". Radiowe świadectwo chwili i wojennych zbrodni
2022-05-10, 13:05 | aktualizacja 2022-05-10, 22:05
- Pracownicy Polskiego Radia dokonali niezwykle ważnej rzeczy - nie tylko umożliwili komunikację z obywatelami Rzeczpospolitej, którzy 1 września zostali zaskoczeni agresją Niemiec na Polskę, ale utrwalili głosy ważnych postaci na płytach, które po kapitulacji Warszawy zostały wyniesione z siedziby Polskiego Radia i ukryte - przekonuje Jan Józef Kasprzyk, szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych.
W piątek 6 maja Polskie Radio zainicjowało narodowe poszukiwania zaginionego zbioru płyt z września 1939 roku. Akcję "Gdzie jest czarny neseser?" wspierają: Ministerstwo Spraw Zagranicznych, Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Instytut Pamięci Narodowej.
Z narażeniem życia
Jan Józef Kasprzyk podkreśla, że po wybuchu wojny działalność pracowników Polskiego Radia wymagała niezwykłej odwagi. - 93 płyty już się odnalazły, ale po numeracji należy przypuszczać, że drugie tyle wyniesiono w czarnym neseserze z narażaniem życia. Trzeba bowiem pamiętać, że jednym z elementów umowy kapitulacyjnej Warszawy było wymuszone przez Niemców zobowiązanie do przekazania nie tylko siedziby radia, ale wszystkich zasobów nagraniowych, archiwalnych. Szczęśliwie Polacy tego nie dotrzymali i wynieśli to, co było świadectwem chwili, dowodem na niemieckie zbrodnie - zaznacza rozmówca Witolda Lazara.
Po wybuchu II wojny światowej i ataku hitlerowskich Niemiec na nasz kraj, Polskie Radio nadawało nieprzerwanie aż do 30 września 1939 roku. Po ogłoszeniu kapitulacji (28 września) i zajęciu przez Niemców rozgłośni przy ul. Zielnej w Warszawie (30 września), jej pracownicy wynieśli i ukryli w prywatnych mieszkaniach – narażając swoje życie – około 200 metalowych krążków do tzw. bezpośredniego zapisu dźwięku, czyli metalofonów i decelitów.
"Polskie relikwie"
- Ośmielam się używać określenia "polskie relikwie", ponieważ na tych płytach zamknięte są głosy naszych wielkich bohaterów narodowych - podkreśla Jan Józef Kasprzyk.

Płyty zawierają m.in. wypowiedzi najważniejszych przedstawicieli establishmentu II RP, w tym przemówienia: prezydenta walczącej stolicy Stefana Starzyńskiego, ministra spraw zagranicznych Józefa Becka, pułkownika Wacława Lipińskiego oraz reportaże amerykańskich i angielskich korespondentów z broniącej się stolicy. Są też komunikaty porządkowe dla mieszkańców Warszawy – czytane m.in. przez Jeremiego Przyborę.
Ważna lekcja historii
Krążki, które odnaleziono w 1979 roku, zostały oczyszczone i zdigitalizowane. Kolekcja historycznych nagrań zarejestrowanych we wrześniu 1939 roku w Polskim Radiu została starannie opracowana i wydana w formie ekskluzywnego boksu składającego się z 5 płyt kompaktowych oraz obszernej książeczki – z tekstami źródłowymi i komentarzami oraz materiałami ikonograficznymi, w tym unikatowymi, archiwalnymi zdjęciami. Stanowią one dziś ważną lekcję historii, jak również polskiej i światowej radiofonii. Z tego powodu zostały wpisane, jako pierwsze materiały dźwiękowe, na Listę Krajową programu "Pamięć świata" polskiego oddziału UNESCO. Patronat nad wyjątkowym wydawnictwem tożsamościowym Polskiego Radia objęła Rada Mediów Narodowych.
Posłuchaj
Premiera albumu "Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku" jest dla Polskiego Radia jednocześnie impulsem do rozpoczęcia poszukiwań brakującej części kolekcji płyt – akcja opatrzona została hasłem: "Gdzie jest czarny neseser? Polskie Radio inicjuje narodowe poszukiwania zaginionego zbioru płyt z września 1939 roku".
Co stało się z częścią kolekcji? Wiadomo, że ukrył ją w piwnicy domu swojego ojca Mirosław Panufnik – kierownik amplifikatorni (studia emisyjnego) Polskiego Radia i brat słynnego kompozytora Andrzeja Panufnika. Właśnie tę partię płyt chce odnaleźć publiczny nadawca, który zaprasza wszystkich słuchaczy w kraju i za granicą – do poszukiwań brakującej części kolekcji.
W ramach akcji "Gdzie jest czarny neseser?" uruchomiony został specjalny serwis internetowy czarnyneseser.pl gromadzący wszystkie informacje na temat kolekcji z 1939 roku oraz kontakty dla słuchaczy i internautów, którzy będą mogli przesyłać informacje mogące pomóc w poszukiwaniu płyt.
- Więcej o akcji w serwisie: czarnyneseser.pl
- Wydawnictwo "Kolekcja płyt gramofonowych Polskiego Radia z września 1939 roku" do kupienia m.in. w sklepie Polskiego Radia
***
Polskie Radio jest największym publicznym nadawcą radiowym w Polsce, emituje autorskie audycje muzyczne, programy publicystyczne, popularnonaukowe, edukacyjne, społeczne, rozrywkowe, familijne, religijne oraz słuchowiska i reportaże. Posiada cztery ogólnopolskie Programy – Jedynkę, Dwójkę, Trójkę, Polskie Radio 24 oraz Polskie Radio dla Zagranicy, a przez Internet, aplikacje i w systemie DAB+ nadaje: Czwórkę, Polskie Radio Dzieciom, Polskie Radio Chopin i Polskie Radio Kierowców. Portal polskieradio.pl publikuje codziennie najważniejsze wiadomości z kraju i ze świata oraz udostępnia unikatowe serwisy specjalne, materiały archiwalne i multimedia.
***
Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Witold Lazar
Gość: Jan Józef Kasprzyk (szef Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych)
Data emisji: 10.05.2022
Godzina emisji: 13.17
mat. promocyjne/mk