"Piesek przydrożny – Powrót" ponownie na STT

W tak krótkim czasie owa opowieść o powrocie Czesława Miłosza do krainy dzieciństwa, o jego utracie Arkadii, staje się symbolem ostatecznego pożegnania ze światem – jak się okazało – iluzji, że po dwóch wojnach i okresie totalitaryzmów możliwe jest w tej części Europy budowanie choćby namiastki "ziemskiego raju". 

Dęby, których już nie ma w parku krasnogrudzkim, uświadomiły staremu poecie, że powrót naprawdę nie jest już możliwy. W wierszu "Piosenka o końcu świata" z tomu "Ocalenie" (1945), 50 lat wcześniej, zdawał sobie przecież sprawę, że "innego końca świata nie będzie", że apokalipsa zastanie nas podczas wykonywania codziennych prac, a zatem i w czasie spaceru po parku dzieciństwa.

Przywołujemy dzisiaj te trzy tytuły Czesława Miłosza: "Piesek przydrożny", "Powrót" i "Piosenka o końcu świata", kiedy oglądamy obrazy wojny, toczącej się nieopodal owej krainy dzieciństwa poety. Idylliczne zdjęcia, wraz z artykułem, opublikowanym przed premierą słuchowiska, pokazujące pięknie odrestaurowany dworek ciotek Miłosza, uświadamiają nam z kolei, jak iluzoryczne było tworzenie w nim Międzynarodowego Centrum Dialogu, jak szybko zaczęły kruszyć się ideały Pogranicza, które jest nie tylko obecnym sąsiedztwem polsko-litewskim, ale także polsko-białoruskim, polsko-rosyjskim (Obwód Kaliningradzki) i polsko-ukraińskim. Sens dotychczasowych działań zarówno Centrum, jak i Ośrodka jest niepodważalny, ale co obecnie oznacza to sąsiedztwo, ta granica wyznaczona po II wojnie światowej?

Powtarzane słuchowisko, które miało być tylko rocznicowym gestem (110. rocznica urodzin Czesława Miłosza), melancholijną zadumą nad przemijaniem i utratą, przypomina nam, że poezja ma także przerażający wymiar profetyczny, nie wprost w sytuacjach zagrożenia "komentuje" to, co przeżywamy, czego doświadczamy. Słowa "powrót", "dialog", "pogranicze" stają się na nowo kluczowe, opatrujemy je jednak znakami zapytania. A piesek? Do końca pozostanie, tak jak staruszek z "Piosenki", podwiązujący pomidory, figurą, symbolem zwykłej codzienności, nawet w najbardziej niezwykłych czasach.

Zapraszamy,
Barbara Marcinik i Jacek Pietrasik – wydawca.

Czesław Miłosz – "Piesek przydrożny – Powrót"  

Premiera: 29 sierpnia 2021, powtórka: 6 marca 2022 o godz. 22.05.

***

Poniżej prezentujemy tekst, który został opublikowany na stronie Programu 3 Polskiego Radia w sierpniu ubiegłego roku, przy okazji premiery słuchowiska w ramach "Sceny teatralnej Trójki". 

"Bieda temu, kto wyrusza i nie powraca" – to słowa Oskara Miłosza, wypisane nad gankiem w Dworze Miłosza w Krasnogrudzie. Dwa tytuły Czesława Miłosza: "Piesek przydrożny" i "Powrót", zainspirowały twórców słuchowiska, które premierowo zostanie przedstawione na Scenie Teatralnej Trójki.

Słuchowisko dokumentalno-poetyckie Program 3 Polskiego Radia zaplanował na lato 2021, w roku 110. rocznicy urodzin poety (30 czerwca). 14 sierpnia minęła rocznica jego śmierci.

Twórcy słuchowiska wybrali się do Krasnogrudy 30 lipca. W Dworze Miłosza, w którym mieści się od 10 lat Międzynarodowe Centrum Dialogu, a także w należącym do niego parku nad jeziorem Hołny, w roli przewodnika zgodził się wystąpić Krzysztof Czyżewski. Małgorzata i Krzysztof Czyżewscy, którzy podejmowali dwuosobową ekipę STT, założyli w Sejnach Ośrodek "Pogranicze – Sztuk, Kultur, Narodów". "Pogranicze" organizuje w Krasnogrudzie spotkania, wieczory poezji, podejmuje rezydentów – badaczy, tłumaczy, poetów – głównie z zagranicy. Opiekuje się Centrum Dialogu, a więc i samym Dworem Miłosza.

Nagranie reporterskie, zrealizowane w miejscu młodzieńczych wakacyjnych wypraw Miłosza, stanowiło podstawę scenariusza słuchowiska. W jego części dramatycznej rolę Ciotki Gabrieli Kunatówny zagrała aktorka Teatru Narodowego w Warszawie, mająca korzenie litewskie – Wiktoria Gorodeckaja.

To właśnie podczas wakacji spędzanych w dworze ciotek (rodziny ze strony matki poety – Weroniki) kilkunastoletni Czesław przeżywał swoją inicjację, dramatyczne wchodzenie w świat dorosłych, przeciwko któremu się buntował.

Kiedy Miłosz po kilkudziesięciu latach przyjechał do Krasnogrudy, napisał wiersz "Powrót". Został on w słuchowisku, we fragmencie, przytoczony przez Krzysztofa Czyżewskiego, który wokół idei powrotu osnuł swoją opowieść o młodym Miłoszu i o tym, powracającym do Krasnogrudy, sędziwym poecie.

Nagrywającym słuchowisko towarzyszył krasnogrudzki piesek, jakby przybyły z opowiastki Miłosza zatytułowanej "Piesek przydrożny".

Fragmenty narracji przeplatają się w słuchowisku z wypowiedziami Czesława Miłosza i jego wierszami, które sam czytał w czasie spotkań w Programie 3 PR.

Słuchowisko jest nietypowe i poprzedzi je nietypowy wstęp. Usłyszymy – oprócz reżysera – gospodarza spotkania w Krasnogrudzie, zarazem narratora w części reporterskiej. Owo wprowadzenie zostało także nagrane w Krasnogrudzie.

Zapraszamy,
Barbara Marcinik oraz Wojciech Dorosz – wydawca.

***

Premiera – 29 sierpnia 2021, godz. 20.05.

Scenariusz i reżyseria – Romuald Wicza-Pokojski
Reżyseria dźwięku – Andrzej Brzoska
Muzyka – Piotr Moss

Występuje:
Wiktoria Gorodeckaja – Ciotka Gabriela

Część reporterska i archiwalna: Barbara Marcinik – pomysłodawczyni słuchowiska

Czas trwania – 43 min

(Tekst: Barbara Marcinik)