News czy fake news. Jak manipuluje się danymi statystycznymi?

• Jakie sztuczki najczęściej są wykorzystywane do manipulacji danymi?
• Organizacje fact-checkingowe. Jak weryfikują informacje?
• Nie tylko fake newsy. Okazyjne ceny i wielkie przeceny te też często manipulacje danymi. 

Dane matematyczne czy statystyczne wykorzystywane w fake newsach bywają, jak przyznaje gość "Zapraszamy do Trójki" szokujące. Jednym z takich przykładów może być rozpowszechniona w internecie informacja na temat zgonów, odnotowanych wśród amerykańskich pilotów po szczepieniu. –  Okazało się, że ta liczba została zwiększona o… 1700 procent. Dane były przywołane na podstawie zdjęcia z raportu dotyczącego zgonów pilotów – objaśnia  dr Klaudia Rosińska. Jednak dokument miał na celu upamiętnienie zmarłych pilotów, a informacje były zbierane od rodzin, które chciały udzielić informacji. Nie było to zatem badanie statystyczne, jak starano się to przedstawić. 

Nie każde liczy to dane statystyczne

– To jest klastyczny przykład manipulacjami liczbami. Zupełnie inaczej będziemy interpretować informację o zgonie dwudziestu pilotów z trzydziestu, stu czy tysiąca. To będą zupełnie inne procenty. W momencie, kiedy chcemy dokonać manipulacji, to możemy zawęzić grupę całościową i wtedy ten procent, który chcemy pokazać jako szokujący, będzie ogromny – przyznaje ekspertka. 

• News czy fake news. Jak działają organizacje fact-checkingowe?
• Obrona przed cyberatakami. "Fuzzing to metoda poszukiwania dziur"
• Dezinformacja w internecie. Darmowy podręcznik podpowie jak odróżnić wiadomości od fake newsów

Ten fake news jako jeden z wielu został zweryfikowany przez organizacje fact-checkingowe– Nie zajęły się one stricte matematycznym wyliczeniem procentów, tylko  sprawdzeniem tego, czy faktycznie były to dane statystyczne. Zostało zdementowane przez rzecznika tych organizacji, mówiąc o tym, że statystyka miała po prostu na celu upamiętnienie osób, które zmarły w zeszłym roku, a nie przedstawienie profesjonalnego wyliczenia wszystkich zgonów wszystkich pracowników tej organizacji – dodaje. 

Posłuchaj

5:52

Dane statystyczne. Czemu tak często są wykorzystywane do manipulacji informacjami? (Zapraszamy do Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Organizacje weryfikujące informacje zwróciły uwagę na zaprezentowane w informacji dane, bo wiele osób zaczęło łączyć te zgony ze szczepieniem przeciwko COVID-owi  i udostępniać te treści jako dowód na to, że, że szczepienia są szkodliwe.

Wyjątkowa okazja: 80 procent taniej! 

Czy bardziej wierzymy zatem liczbom niż słowom? – To jest bardzo ciekawe zagadnienie, bo częściowo tak, a częściowo nie. Liczby i ich wpływ na odbudowanie wiarygodności danego twierdzenia jest już opracowany w wielu naukach, w tym w psychologii społecznej. Na co dzień doświadczamy tego w sklepach, kiedy widzimy krzyczące do nas promocję, że coś jest tańsze o  70-80 procent. Im bardziej te procenty rosną, tym bardziej wydaje nam się, że to jest to wiarygodne i warto dokonać zakupu. O ile to działa tylko w wymiarze komercyjnym, to nie jest to tak bardzo szkodliwe, jak w sytuacji poważnych informacji. Im większej liczby są zastosowane, tym bardziej wydają się nam przerażające i prawdopodobne. Nie mamy wtedy aż takiej motywacji i często też kompetencji matematycznych, do tego, żeby przeliczyć i zweryfikować takiego fake newsa. Liczby mogą bardzo szkodzić i  uwiarygodniać nieprawdziwą treść, dlatego często powinniśmy krytycznie analizować, i prosić o weryfikację tych danych – przypomina dr Klaudia Rosińska.

***

Tytuł audycji: Zapraszamy do Trójki
Prowadzi: Piotr Łodej
Gość: dr Klaudia Rosińska (ekspert ds. dezinformacji)
Data emisji: 09.02.2022
Godzina emisji: 17.40

gs