Stan wojenny: wspomnienia, zapiski, film

• Marek Nowakowski właściwie natychmiast po ogłoszeniu stanu wojennego zaczął tworzyć notatki, które stały się podstawą opowiadań, które znalazły się w tomie "Raport o stanie wojennym. Notatki z codzienności"
• Maciej Rayzacher został zabrany z domu ok. północy 12 grudnia, zawieziony na komisariat, a później internowany
• Film Marka Bukowskiego "Babilon. Raport o stanie wojennym" został zrealizowany na podstawie opowiadań Marka Nowakowskiego z tomów "Raport o stanie wojennym. Notatki z codzienności". Wyemitowano go 12 grudnia 2021 r.

Wspomnienia z 13 grudnia

– Jeszcze spaliśmy, kiedy rozległo się pukanie. Przyszedł znajomy z wiadomością: "Włączcie telewizor, jest stan wojenny". Rzeczywiście, pokazał się Wojciech Jaruzelski. To było szokujące – wspomina niedzielę 13 grudnia 1981 roku, mec. Jolanta Zabarnik-Nowakowska, żona pisarza Marka Nowakowskiego.

– U mnie stan wojenny zaczął się w nocy 12 grudnia i nie pukał, ale dzwonił. To był pan Zbigniew, nasz ubek. Zobaczyłem go przez wizjer i pytam się "Panie Zbyszku, co się stało?" "Nic, nic, panie Macieju, pan otworzy..." – opowiada aktor Maciej Rayzacher. - Kiedy otworzyłem, w piżamie, to mówi "Pan się ubiera, idziemy". "Ale gdzie, po co?" "Nieeee, to nic takiego, tu niedaleko, na Opaczewską, to pana komisariat". No i pojechaliśmy na tą Opaczewską, a tam już koledzy z Ochoty byli już, że tak powiem, zaokrętowani – opisuje.

Aktor spędził tam tylko kilka godzin. Później wraz z innymi zatrzymanymi został załadowany do milicyjnej "suki". – Oczywiście nikt nie powiedział, gdzie jedziemy. Aż jeden z "bardziej doświadczonych" zatrzymanych poznał drogę i powiedział "Eeee, to Białołęka" – przypomina sobie Maciej Rayzacher.

– Ja w tym momencie miałem 12 lat i nie ogarniałem tej rzeczywistości w tym stopniu, że mógłbym się podzielić tak precyzyjnymi wspomnieniami – przyznaje aktor, reżyser i producent Marek Bukowski. – Jednak pamiętam atmosferę strachu i coś, co się włącza rodzicom w takim momencie: próba chronienia dzieci za wszelką cenę – dodaje.

Opowiadania tworzone prawie na bieżąco

– Marka to bardzo ruszyło. On zawsze bardzo lubił chodzić, a tutaj, to go po prostu wyniosło. Bardzo dużo chodził po mieście i od razu zaczął zapisywać, robił różne notatki – opowiada mec. Jolanta Zabarnik-Nowakowska. – Dosyć szybko nawiązał kontakty. Nie powiem dokładnie kiedy, ale myślę, że w przeciągu kilku tygodni, kiedy zaczął się ukazywać "Tygodnik Mazowsze", coś się ukazało z jego opowiadań – wskazuje.

– Złożyło się to na książkę "Raport o stanie wojennym", która ukazała się w podziemiu nakładem "Nowej" i na emigracji, w "Kulturze" i to szybko, bo w 1982 roku – dodaje.

Opowieść o zwykłych ludziach wobec stanu wojennego

– Zafascynowało nas z Maćkiem Dancewiczem, że Marek Nowakowski tak lubił ludzi, spotykał się z nimi, był blisko nich. Dlatego w tej książce stworzył tak wspaniałe, głębokie portrety swoich bohaterów – tłumaczy Marek Bukowski, którego film "Babilon. Raport o stanie wojennym" został zrealizowany właśnie na podstawie książki Marka Nowakowskiego "Raport o stanie wojennym. Zapiski z codzienności".

Jego fabułę stanowią wydarzenia z 3 maja 1982 r. Tego dnia na ulicach Warszawy milicja i ZOMO brutalnie spacyfikowały największą demonstrację od czasu wprowadzenia stanu wojennego. Codzienność przedstawiona w filmie jest zapisem życia na granicy ubóstwa, walki o przetrwanie mieszkańców PRL-u w czasach, gdy – jak pisał Marek Nowakowski – "władza chwyciła naród w swe żelazne łapy i dusi". Film został wyemitowany w TVP w niedzielę (12.12), dzień przed 40. rocznicą wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.

Posłuchaj

50:25

40 rocznica stanu wojennego (Klub Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

"Babilon. Raport o stanie wojennym" w TVP VOD – ZWIASTUN/YouTube TVP VOD

Przeczytaj także

• Historia pewnego powielacza. Jak rodziła się "papierowa kontrrewolucja" i wolna prasa?
• 40. rocznica wprowadzenia stanu wojennego. Kalendarium, wspomnienia i rozmowy w Trójce
• Stan wojenny. Jak pamiętamy wydarzenia z 1981 roku? [POSŁUCHAJ]

***

Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Tomasz Zapert
Goście: mec. Jolanta Zabarnik-Nowakowska (prawnik), Maciej Rayzacher (aktor), Marek Bukowski (aktor, reżyser, producent)
Data emisji: 13.12.2021
Godzina emisji: 21.08

pr