Rocznica Sierpnia '80 – historyczne fakty, polityczne uwarunkowania

– Sierpień '80 wziął się z rozczarowania rządami Edwarda Gierka. Początkowo pokładano w nim wielkie nadzieje, umocnione pierwszymi latami władzy. Po tym okresie nastąpił kryzys gospodarczy, a rząd zapanował podwyżkę cen. To one przyczyniły się do wybuchu protestów w całym kraju, w wyniku czego decyzję wycofano. Pierwsze miesiące roku 1980 były mocno niespokojne. Na niepokój nałożyły się wybory do sejmu oraz czterdziesta rocznica zbrodni katyńskiej. Z czasem sytuacja znacząco się uspokoiła. To była jednak cisza przed burzą – wyjaśniał doktor Grzegorz Majchrzak, historyk Instytutu Pamięci Narodowej. 

Posłuchaj

52:51

Czego nie wiemy o Sierpniu '80? (Klub Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Podwyżki cen

– Finalnie władze zdecydowały się na wprowadzenie podwyżek cen. Decyzja zapadła pomimo ostrzeżeń ze strony Ministerstwa Spraw Wewnętrznych, które przeprowadziło szczegółowe reporty. Wynikało z nich, że nastroje w społeczeństwie są wybuchowe i mogą doprowadzić do powtórki wydarzeń z czerwca 1976 roku, a opozycja planuje wykorzystać powstałe zamieszanie. Mało tego, w raporcie szczegółowo wymieniono także miejsca, w których nastroje były najgorsze. Na liście pojawiły się m.in. Stocznia Gdańska, w której w połowie sierpnia wybuchł strajk, który doprowadził do powstania "Solidarności" oraz Wytwórnia Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu, czyli zakład, który jako pierwszy rozpoczął strajk w lipcu 1980 roku – powiedział eksport. 

– Zdaniem rządzących podwyżki cen były jednak konieczne. Dotyczyły one niektórych artykułów, w tym mięsa i wędlin. Było to tym dotkliwsze dla społeczeństwa, że podwyżka objęła także ceny z zakładowych stołówkach. Do kultowych przeszła scena z Zakładu w Świdniku, gdzie jeden z robotników chwycił kotlet mielony i cisnął nim o ziemię krzycząc, że nie dość, że jest taki drogi, to jeszcze jest strasznie mały. Nieszczęśliwie dla władzy, w tym okresie nałożyły się dwie rzeczy. Jedną z nich były wspominane podwyżki. Drugą podnoszenie norm w zakładach pracy, co powodowało spadek pensji. W czerwcu 1980 roku w większości zakładów spadła też liczba dni roboczych. Bezpośrednio przełożyło się to na niższą wypłatę niż w poprzedzającym maju. To była mieszanka, która zaważyła na kolejnych wydarzeniach – wyjaśnił gość "Klubu Trójki". 

Polskie Miesiące - sierpień’80 / Fundacja Centrum Solidarności 

Postulaty

– Wśród protestujących pojawiały się różne postulaty: ekonomiczne, socjalne i bytowe. By zrozumieć uwarunkowania polityczne, należy wyjaśnić, że pomysł zorganizowania wolnych wyborów, czy nawet wprowadzenia wolnych sobót, pojawił się właśnie w protestujących zakładach. Co więcej, robotnicy domagali się zrównania zasiłków rodzinnych z zasiłkami dla milicji. Jednak wszystkie te wydarzenia miały miejsce jeszcze w lipcu – kontynuował. 

Życie codzienne

– Dobrym przykładem opisu tego zagadnienia, jest Żyrardów. W miejscowości strajkowano już w lipcu. Powodem wybuchu tzw. "postoju" był opublikowany w lokalnej prasie artykuł, który mówił o strajkach żyrardowskich z okresu caratu. Kilka lat wcześniej Żyrardów przeszedł w granice innego województwa. Od tego momentu zapotrzebowanie w mieście było tragiczne. Ludzie domagali się, by po zakończonej pierwszej zmianie, mogli pójść do sklepu i zrobić zakupy. Chcieli, by poprawiło się budownictwo i poziom służby zdrowia. Postulaty wewnątrzzakładowe dotyczyły zaś tego, by nie ciekło z dachu, by zamontować wentylację oraz, by pracownicy mieli do dyspozycji kalosze – powiedział doktor Grzegorz Majchrzak. 

Sierpień ’80 / Europejskie Centrum Solidarności / Gdańsk

Sierpień 1980 roku uważany jest za jeden z miesięcy, które odcisnęły największe piętno na historii PRL-u. Strajki prawników zakończyły się zwarciem czterech porozumień sierpniowych.

***

Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Piotr Gontarczyk
Gość: dr Grzegorz Majchrzak (historyk Instytutu Pamięci Narodowej)
Data emisji: 20.08.2021
Godzina emisji: 22.05

zch