Nowoczesność po polsku

Gdy Polski nie było na mapach świata, rodzimi artyści podtrzymywali narodowego ducha, usiłując stworzyć polski styl narodowy. Dotyczyło to zarówno muzyki, jak i malarstwa, wzornictwa, grafiki, rzeźby czy architektury. Jednym ze źródeł inspiracji była sztuka ludowa. Wtedy właśnie zaczęła się ogromna kariera wzornictwa z Podhala, popularność Zakopanego i samych Tatr. Jak widać, nie były to poszukiwania odnoszące się do europejskich, kosmopolitycznych tradycji, lecz myślenie oryginalne i nowatorskie. Czy w swoim czasie można je było nazwać nowoczesnym?

Ważna wystawa w Muzeum Narodowym w Krakowie

Muzeum Narodowe w Krakowie zamierza pokazać, w czterech odsłonach, jak tworzył się polski kod kulturowy i jak - w czterech różnych epokach - pojmowana była/jest nowoczesność. Pierwsza wystawa z tej serii zatytułowana "Polskie style narodowe 1890-1918" została otwarta 2 lipca i potrwa do 2 stycznia 2022 roku.

Autor scenariusza i pomysłodawca serii "4 x nowoczesność", profesor Andrzej Szczerski, w pierwszej odsłonie koncentruje się na okresie Młodej Polski, kiedy idee modernizacyjne wiązały się z odrodzeniem narodowym. Inspiracje często czerpano ze sztuki ludowej i niezmienianej przez wieki tradycji, nieuformowanej przez europejskie trendy, a przede wszystkim przez imperia zaborców. Twórcy, pracujący w ostatnich dekadach niewoli narodu, kreowaniem nowego stylu chcieli podkreślić naszą kulturową odrębność.

Posłuchaj

54:31

Polskie style narodowe (Klub Trójki)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

– Styl narodowy jest postrzegany jako jeszcze jeden XIX-wieczny prąd, podobny do wielu innych: neobaroku czy neorenesasnu. Jednak tu chodzi o coś zupełnie innego i ta wystawa chce to bardzo wyraźnie podkreślić: że to był bardzo spójny program ideowy, polityczny, artystyczny i jak na tamte lata rewolucyjny – tłumaczy prof. Andrzej Szczerski, dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, pomysłodawca i kurator wystawy. – Czyli przekonanie, że przez sztukę jesteśmy w stanie wyrazić nasze ambicje polityczne, pokazać, że jesteśmy niezależni ideowo od zaborców. Że chcemy odbudować swoje państwo i jesteśmy do tego kulturowo zdolni – wskazuje.

Nie tylko kultura i sztuka

– Kolejnym, bardzo ważnym aspektem tej niezależności, którego nie można lekceważyć, był aspekt ekonomiczny. Styl narodowy zakładał awans ekonomiczny polskiej prowincji: artyści ludowi mieli zostać docenieni na rynku sztuki i poprzez rozwój rękodzieła, fabryk, dużych przedsiębiorstw produkujących taką sztukę mieli zyskać dodatkowe dochody – wyjaśnia Trójkowy gość. – I ta upiorna bieda, która niszczyła nie tylko przysłowiową Galicję, ale też inne części kraju, miała zostać pokonana. Miał wreszcie nastąpić awans cywilizacyjny, bez którego nie da się odbudować kraju – dodaje.

Różnorodność eksponatów i koncepcja wystawy

– Ilość eksponatów, ok. 500, jest bardzo znacząca. Jednak tym, co jest szczególną wartością tego typu wystaw, jest łączenie różnych mediów: prezentowane są obok siebie rysunki, plakaty, meble, różnego rodzaju wydawnictwa, wyposażenie wnętrz – mówi prof. Szczerski. – Ta różnorodność pozwala dostrzec całą złożoność koncepcji stylu narodowego. Zarazem ta ilość eksponatów nie jest przytłaczająca, gdyż jest zróżnicowana i podzielona na wyraźne działy – wskazuje.

– Myślę, że to jest także istota tego typu przedsięwzięć monograficznych, problemowych, które starają się naświetlić jakieś zagadnienie ideowe: niekoniecznie mają charakter encyklopedyczny – dodaje. – Ilość obiektów jest tak dobrana, aby opowieść była bardzo różnorodna, wielowątkowa i coraz bardziej wciągająca widza w główny przekaz wystawy.

Polskie style narodowe 1890-1918/YouTube Muzeum Narodowe w Krakowie

***

Tytuł audycji: Klub Trójki
Prowadzi: Monika Małkowska
Gość: prof. Andrzej Szczerski (dyrektor Muzeum Narodowego w Krakowie, historyk sztuki, kurator wielu wystaw)
Data emisji: 07.07.2021
Godzina emisji: 22.05

pr