Jak Stanisław Witkiewicz odmienił zakopiańską architekturę? (Trójka przed południem)
Zastał architekturę tyrolską, a zostawił zakopiańską. 170. rocznica urodzin Stanisława Witkiewicza
2021-05-19, 09:05 | aktualizacja 2021-05-19, 15:05
Witkiewicz – to nazwisko nieodłącznie kojarzy się nam z Zakopanem. W piątek 21 maja przypada 170. rocznica urodzin Stanisława Witkiewicza – malarza, architekta, pisarza i teoretyka sztuki, znanego przede wszystkim jako twórca i popularyzator stylu zakopiańskiego. O związkach artysty z Podhalem oraz tym, co możemy zobaczyć w Muzeum Tatrzańskim, opowiedziała nam adiunkt muzeum Zofia Radwańska.
Krajobraz po Zagładzie. Wystawa "Taki pejzaż" Wilhelma Sasnala w Muzeum POLIN
Połączenie dwóch światów
Wbrew temu, co może się wydawać, Stanisław Witkiewicz nie urodził się na Podhalu, lecz w litewskiej wsi Poszawsze. Zakopane po raz pierwszy odwiedził w 1886 roku, by podreperować swoje zdrowie. Tam zatrzymał się u swoich znajomych – warszawskiej rodziny Dembowskich. Od razu zachwycił się Podhalem i jego tradycją. Już cztery lata później osiadł z Zakopanem na stałe wraz z żoną i pięcioletnim synkiem Stanisławem Ignacym, który lata później zapisze się w kanonie polskiej, szeroko rozumianej sztuki jako Witkacy.
– Witkiewicz zaprzyjaźnił się z całą góralską społecznością. Ogromnym wydarzeniem towarzyskim był powtórny chrzest małego Stasia, którego chrzestnym był Sabała (Jan Krzeptowski – honorowy przewodnik tatrzański, muzykant, gawędziarz, nazywany Homerem Podhala – przyp. red.), a matką chrzestną – Helena Modrzejewska. To było połączenie dwóch światów – warszawskiego świata artystycznego ze światem góralskim – opowiadała w "Trójce przed południem" Zofia Radwańska.
Posłuchaj
5:47
Dodaj do playlisty
Ze stylu tyrolskiego na zakopiański
Wtedy to Stanisław Witkiewicz zaczął myśleć nad stylem zakopiańskim. Zapragnął, by w Zakopanem powstawały domy inspirowane rodzimym budownictwem. – Wille, które tam ówcześnie powstawały, były budowane w stylu tyrolskim, uzdrowiskowym – podkreśliła rozmówczyni Marty Piaseckiej. – Witkiewicz starał się przedstawić to zdobnictwo i charakterystyczne cechy budownictwa w domach dla osób chcących się osiedlić w Zakopanem – wyjaśniła.
Posłuchaj
5:36
Willa "Koliba", Willa "Oksza" i ich losy (Trójka przed południem)
Dodaj do playlisty
Pierwszym takim domem była Willa "Koliba" wzniesiona w latach 1892–1893 z myślą o Zygmuncie Gnatowskim – bogatym ziemianinie z Ukrainy i kolekcjonerze podhalańskiej sztuki. Dziś w tej właśnie willi mieści się oddział Muzeum Tatrzańskiego, a tam – zbiory Gnatowskiego oraz wystawy poświęcone Stanisławowi Witkiewiczowi i Witkacemu.
Willa "Pod Jedlami" projektu Stanisława Witkiewicza w Zakopanem Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe Drugą siedzibą muzeum jest Willa "Oksza", ukończona w 1896 roku, również reprezentująca wszystkie cechy stylu zakopiańskiego, do których zaliczają się m.in. spadziste dachy, symetryczne elewacje i dbałość o detale wykończenia wnętrz.
– Willa "Koliba" została trochę przebudowana na początku XX wieku i nie wygląda już tak, jak zaprojektował ją Witkiewicz. W Willi "Oksza", w której obecnie znajduje się galeria sztuki, można podziwiać piękne zdobienia. Niestety, z racji kolei losu, układ architektoniczny wnętrza nie zachował się do dzisiejszych czasów – mówiła Zofia Radwańska.
Bliżej Sztuki #6 | Stanisław Witkiewicz/Muzeum Narodowe w Warszawie
***
Tytuł audycji: Trójka przed południem
Prowadziła: Marta Piasecka
Gość: Zofia Radwańska (historyk sztuki, adiunkt Muzeum Tatrzańskiego)
Data emisji: 19.05.2021
Godziny emisji: 09.23, 09.39
kr