Jan Kochanowski i narodziny polskiego języka literackiego (Trójka literacka)
Jan Kochanowski – ojciec polskiej poezji
2021-01-03, 14:01 | aktualizacja 2021-01-04, 10:01
W najnowszym wydaniu audycji "Trójka literacka" naukowcy z Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk rozmawiali o twórczości Jana Kochanowskiego. – Traktujemy go jako kogoś więcej niż poetę, a jego poezję jako coś więcej niż literaturę – powiedział współgospodarz programu prof. Mikołaj Sokołowski.
Jan Kochanowski urodził się w 1530 roku w rodzinnym majątku w Sycynie i jako nastolatek rozpoczął studia na Akademii Krakowskiej. Zmarł nagle, w 1584 roku, w trakcie obrad sejmu w Lublinie, prawdopodobnie wskutek udaru mózgu.
Posłuchaj
52:27
Dodaj do playlisty
Młodość i życie dworskie
W 1551 roku studiował w Królewcu, a w następnym roku przeniósł się do Włoch i rozpoczął naukę w Padwie. We Włoszech przebywał z przerwami do 1559 roku, w tym czasie odwiedził też Francję. Po śmierci rodziców powrócił do Polski i objął w spadku część majątku, który następnie oddał w dzierżawę rodzinie. W tym czasie pełnił służbę na dworach magnackich. Dzięki protekcji dostał posadę na dworze królewskim i objął funkcję sekretarza Zygmunta II Augusta.
Krążył wokół wielkich osób ówczesnej polityki. Wziął udział m.in. w sejmie lubelskim w 1569 roku, w którego trakcie uchwalono akt unii lubelskiej, powołującej Rzeczpospolitą Obojga Narodów. Na tym samym sejmie odbył się hołd księcia pruskiego Albrechta Fryderyka Hohenzollerna przed królem Zygmuntem Augustem. Kochanowski opisał to wydarzenie w utworze "Proporzec albo hołd pruski", w którym sławił potęgę Rzeczpospolitej.
Narodziny legendy w Czarnolesie
Kilka lat później wycofał się z życia dworskiego i postanowił poświęcić się w większym stopniu twórczości literackiej. W 1574 roku przeprowadził się do dworku w Czarnolesie, znajdującym się w jego rodzinnych stronach na ziemi radomskiej. Wiosną 1575 roku ożenił się z Dorotą Podlodowską i założył rodzinę. Przeprowadzka nie oznaczała ucieczki od świata, a Jan Kochanowski wciąż udzielał się w życiu publicznym i brał udział w sejmach walnych. Odnowił wówczas przyjaźń z Janem Zamoyskim, na którego wesele napisał tragedię "Odprawa posłów greckich".
Pomnik Jana Kochanowskiego w Czarnolesie Foto: Narodowe Archiwum Cyfrowe Lata mieszkania w Czarnolesie przyniosły nie tylko upragniony spokój i poświęcenie się pracy literackiej, ale również tragedie rodzinne. W końcu lat 70. XVI wieku najpierw zmarł jego starszy brat Kasper, a następnie malutka córka Urszula. Jan Kochanowski bardzo ciężko przeżył stratę dziecka i poświęcił mu monumentalny cykl żałobnych trenów, uznawanych za największe dzieło poety. Opowiadają o cierpieniu i pokonywaniu żałoby.
Twórczość i spuścizna
Jego poezja cechowała się niesłychaną różnorodnością, poruszał poważne i lekkie tematy. Chciał przekazać odbiorcom kompletny pogląd na świat, opisać swoje postrzeganie wszystkich aspektów życia. Pisał treny, refleksyjne pieśni, psalmy, ale również lekkie i zabawne fraszki. XVI wiek był momentem ukształtowania współczesnej polszczyzny. Jednym z jej współtwórców był właśnie Jan Kochanowski.
POECI POLSCY: Jan Kochanowski „Na zdrowie”/Teatr Narodowy
***
Tytuł audycji: Trójka literacka
Prowadzą: Magdalena Piejko,
Goście: prof. Mikołaj Sokołowski (dyrektor IBL PAN), prof. Grażyna Urban-Godziek (polonistka, neolatynistka, kierowniczka Pracowni Literatury Staropolskiej na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego), dr hab. Maciej Eder (dyrektor Instytutu Języka Polskiego), prof. dr hab. Jacek Wójcicki (Instytut Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk)
Data emisji: 03.01.2021
Godzina emisji: 13.07
kr