Konstytucja 3 maja. Czy mogła uratować I Rzeczpospolitą? (Historie jak z książki/Trójka)
Co nam dała Konstytucja 3 maja?
2020-05-03, 13:05 | aktualizacja 2020-05-03, 18:05
– Konstytucja 3 maja weszła w życie i funkcjonowała rok, nawet dłużej, bo do lipca. Można dyskutować, z jakim skutkiem i czy miała szansę przetrwać w Europie, w której działy się wówczas takie rzeczy jak rewolucja francuska, koalicja przeciwko Francji, a potem Napoleon. To jest wielki przedmiot dyskusji historiograficznej i nie tylko – przyznaje profesor Michał Kopczyński.
Posłuchaj
Dodaj do playlisty
Ustawa rządowa: prawo uchwalone dnia 3 Maia 1791 roku Gdzie zaczęła się słabość I Rzeczpospolitej, której konstytucja uchwalona w 1791 roku miała przeciwdziałać? – Jest jeden pogląd, nazwijmy go optymistycznym, który zakłada, że "sypać" zaczęło się od połowy XVII wieku. Wtedy pojawia się liberum veto, ale przede wszystkim są wojny: jest powstanie Chmielnickiego, jego najazd szwedzki, potem są całe dekady wojny z Turcją, które osłabiają Rzeczpospolitą. Następuje upadek, ale nie w sensie cofania się. W wieku XVII i XVIII Europa bardzo silnie poszła do przodu. To są takie cywilizacyjne zjawiska jak rewolucja naukowa XVII wieku, upowszechnienie tych zdobyczy naukowych. Polska przez znaczą część XVIII stulecia nie była tym dotknięta. Dotknięte były elity. Natomiast gros tzw. narodu politycznego, czyli szlachty, nie było tym dotknięte i dlatego pod koniec XVIII wieku istniało przekonanie owych oświeconych elit, że mamy do czynienia z krajem, który jest bardzo zacofany. Jest też tzw. szkoła krakowska, która mówi, że przyczyny tej słabości są znacznie wcześniejsze. Winna jest m.in. gospodarka oparta na folwarku, pańszczyźnie, czyli poddaństwie ekonomicznym, a także poddaństwo sądowe, zbytnia koncentracja na handlu zbożowym i osłabienie władzy królewskiej przynajmniej od połowy XVI wieku – opisuje gość Marka Stremeckiego.
Obchody Konstytucji 3 maja w 1919 rokuW specjalnym wydaniu audycji poruszyliśmy także następujące wątki:
Przeszłość i przyszłość: Na pamiątkę setnej rocznicy Konstytucji 3 Maja 1791 roku- Treść Konstytucji 3 maja, przebieg jej uchwalenia, sylwetki tych, którzy nad nią pracowali;
- Czas po uchwaleniu Konstytucji. Przypomnimy czasy zaborów, kiedy to pamięć o Konstytucji pomagała Polakom, a także lata PRL, gdy świętowanie rocznic uchwalenia Konstytucji było zakazane.
Audycję ubarwiła radiowa wycieczka po miejscach związanych z Konstytucją 3 maja w Warszawie – wydawca audycji Gabriela Darmetko opowiadała o nich Słuchaczom, odwiedzając m.in. Zamek Królewski, Kościół Świętego Krzyża oraz Ogród Botaniczny.
***
Tytuł audycji: Historie jak z książki
Prowadzi: Marek Stremecki
Gość: prof. Michał Kopczyński (historyk, profesor nauk humanistycznych, pracownik Instytutu Historycznego Uniwersytetu Warszawskiego)
Data emisji: 3.05.2020
Godzina emisji: 12.06
gs/mk
Instalacja biało-czerwonych flag przed Zamkiem Królewskim w Warszawie, 3 bm. Trwają uroczystości z okazji Święta Konstytucji 3 maja (fot. PAP/Leszek Szymański)