Co państwa Ententy deklarowały w sprawie polskiej w styczniu 1918 roku?
"Droga do Niepodległej". Najważniejsze momenty zmagań o wolną Polskę
2021-11-11, 07:11 | aktualizacja 2021-11-12, 08:11
103 lata temu, 11 listopada 1918 roku, Polska odzyskała niepodległość, powracając po 123 latach zaborów na mapę Europy. Jakie wydarzenia doprowadziły do tej upragnionej przez Polaków chwili? Jak wyglądała ono z perspektywy trzech zaborów? Między godz. 7.00 a 18.00, po każdym serwisie, opowiadali o tym w Trójce prof. Tomasz Gajownik i Piotr Łodej.
Przyjazd Józefa Piłsudskiego. Zaskakująca prawda o fotografii, którą znają wszyscy
11 listopada 2018 roku zakończyła się także I wojna światowa, jedna z najbardziej krwawych w dziejach. W jej wyniku upadły trzy europejskie mocarstwa, które wcześniej dokonały rozbioru Polski, a zwycięskie państwa ententy zaaprobowały plan utworzenia niepodległego państwa polskiego. Na pamiątkę tego wydarzenia 11 listopada obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości.
Posłuchaj
1:28
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:26
Jak kształtowało się tworzenie nowych organizacji polskich w lutym 1918 w zaborze pruskim?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:36
Jakie były przełomowe chwile, które doprowadziły do 11 listopada?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:24
Jak droga do odzyskania niepodległości wyglądała na terenie zaboru austriackiego?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:27
Jakie były kluczowe wydarzenia pierwszego tygodnia listopada 1918?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:58
Jaka była dynamika wydarzeń, które doprowadziły do odzyskania niepodległości?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:21
Jakie były istotne wydarzenia w drodze do odzyskania niepodległości tuż po 11 listopada?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:38
Czym była depesza iskrowa notyfikująca powstanie Państwa Polskiego?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:44
Jakie znaczenie miało powołanie rządu Jędrzeja Moraczewskiego?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:18
Jakie były najważniejsze etapy do odzyskania niepodległości?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:40
Dlaczego wybory do Sejmu Ustawodawczego były tak ważne?
Dodaj do playlisty
Posłuchaj
1:48
O czym powinniśmy pamiętać mówiąc "11 listopada Polska odzyskała niepodległość"?
Dodaj do playlisty
11 listopada 1918 roku Rada Regencyjna, utworzona przez dwóch byłych zaborców – Austrię i Niemcy – przekazała naczelne dowództwo wojsk polskich Józefowi Piłsudskiemu, który dzień wcześniej przyjechał do Warszawy z Magdeburga, gdzie był więziony. Niemcy liczyli na to, że jego autorytet sprawi, iż uda mu się zapanować nad chaosem i zapewnić spokojny przejazd wojsk niemieckich wracających z Rosji do domu. Przyjazd Piłsudskiego, który w oczach większości Polaków uchodził za symbol walki z zaborcami i za jedynego polityka godnego, by stanąć na czele odradzającej się Polski, stał się wezwaniem do rozbrajania Niemców i organizowania polskiej administracji. 14 listopada Rada Regencyjna powierzyła Piłsudskiemu także władzę cywilną. 16 listopada Naczelnik Państwa wysłał telegram do państw zachodnich, w którym zawiadamiał o powstaniu niepodległej Polski, obejmującej wszystkie wyzwolone ziemie. Na pamiątkę wydarzeń z 1918 roku 11 listopada obchodzimy Narodowe Święto Niepodległości.
Niepodległa Polska. Wolność po 123 latach
Jednak 11 listopada jako dzień odzyskania niepodległości jest datą umowną. W pierwszych dniach listopada 1918 roku w poszczególnych częściach Polski istniały niezależne od siebie ośrodki władzy. W Cieszynie od 19 października 1918 roku działała Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego, w Krakowie 28 października powołano Polską Komisję Likwidacyjną, w nocy z 6 na 7 listopada w zajętym kilka dni wcześniej Lublinie powołano Tymczasowy Rząd Ludowy Republiki Polskiej, którego premierem został Ignacy Daszyński. Istniejące w pierwszych dniach niepodległości Polski ośrodki władzy podporządkowały się Józefowi Piłsudskiemu, który stał się rzeczywistym przywódcą tworzącego się państwa polskiego. Nadzieje Polaków na własny byt państwowy pojawiły się już dwa lata wcześniej, gdy 5 listopada 1916 roku władze niemieckie i austro-węgierskie wydały proklamację – tzw. Akt 5 listopada – zawierającą obietnicę utworzenia z ziem byłego Królestwa Polskiego "państwa samodzielnego z dziedziczną monarchią i konstytucyjnym ustrojem", związanego z państwami centralnymi. Choć w odezwie nie było mowy o niepodległym państwie i nie określono jego granic, to była ona wstępem do starań o uznanie prawa Polaków do niepodległości. Podpisując Akt 5 listopada, Niemcy i Austriacy chcieli usankcjonować swoją obecności na terenach zaboru rosyjskiego. Ponadto mocarstwa te realizowały swoje doraźne interesy – oprócz szansy na nowych ochotników do wojska, zyskiwały polską siłę roboczą. Przez dwa kolejne lata od podpisania Aktu 5 listopada polscy politycy wykorzystywali każdą nadarzającą się sposobność, aby przybliżać nasz kraj do niepodległości. W tym czasie powstawały zawiązki instytucji przyszłego państwa, m.in. Rada Regencyjna. Powołano rząd z polskim premierem i ministerstwami, które, choć nie były odpowiednikami resortów funkcjonujących w normalnym państwie, to jednak gdy w 1918 roku trzeba było zacząć budowę państwa polskiego, dały podstawy państwowości. Przejęcie przez Radę Regencyjną części władzy i utrzymanie jej do końca I wojny światowej znacznie ułatwiło potem Józefowi Piłsudskiemu sprawne podjęcie budowy Niepodległej.
Przyjazd Józefa Piłsudskiego. Zaskakująca prawda o fotografii, którą znają wszyscy
Wszyscy ludzie Komendanta. Piłsudski zarządzał państwem poprzez nieformalny krąg władzy
W dniu odzyskania wolności w 1918 roku nasz kraj nie był w pełni zjednoczony, nie miał też ustalonych granic. Dopiero rozpoczynał się proces scalania ziem mających tworzyć II Rzeczpospolitą. Polska stanęła przed wielkimi trudnościami. Była zniszczona i rozgrabiona, a dodatkowy problem stanowił wyjątkowo niebezpieczny rewizjonizm niemiecki oraz groźba ataku bolszewików. Zaczynały się walki o Wielkopolskę i Śląsk, pytania budziły też kwestia odzyskania dostępu do morza i status Gdańska. Trudności i zagrożenia nie były jednak w stanie zburzyć ogromnej radości i entuzjazmu społeczeństwa wzbudzonych z chwilą odzyskania tak długo wyczekiwanej wolności. A udało się ją odzyskać mimo trwającej ponad sto lat niewoli, pomimo krwawego tłumienia powstań narodowych, represji politycznych, zsyłek na Syberię, a także nasilonej polityki rusyfikacji i germanizacji na przełomie XIX i XX wieku. Po 21 latach, 1 września 1939 roku, budowę państwa polskiego przerwał wybuch II wojny światowej, kolejnego konfliktu, który miał zmienić Europę i świat.
IAR/gs