Konstytucja 3 maja – ikona polskiej historii do zobaczenia w Łazienkach Królewskich

W warszawskim Archiwum Głównym Akt Dawnych przechowywane są trzy oryginalne egzemplarze Konstytucji 3 maja. Dzięki temu, że sporządzono je na papierze wysokiej jakości i przechowywano w odpowiednich warunkach, do dziś zachowały się w bardzo dobrym stanie. O historii tych ksiąg opowiadał w Trójce dr Michał Kulecki.

Historyczny brudnopis

– Proces uchwalania konstytucji miał charakter wielostopniowy. Najpierw, jako etap końcowy prac przygotowawczych, powstał egzemplarz brudnopisowy.  Zawiera ostatnie poprawki, być może wnoszone w godzinach porannych w dniu 3 maja przez Stanisława Małachowskiego czy też przez Ignacego Potockiego. Jest to egzemplarz, z którego tekst ustawy rządowej, na razie jako propozycja do uchwalenia, został odczytany zgromadzonym senatorom i posłom po rozpoczęciu obrad – mówił kustosz AGAD.

Po burzliwej dyskusji projekt Konstytucji został przyjęty, co uczczono uroczystością w Kolegiacie Świętego Jana. Następnego dnia sejm nie obradował. Posłowie spotkali się ponownie 5 maja, kiedy to zdecydowali o sporządzeniu egzemplarzy opisowych przyjętych ustaw. – Trzeba powiedzieć, że sejm w czasie niemal czteroletnich obrad uchwalił prawie 500 aktów prawnych, zwanych ówcześnie konstytucjami. Ustawa rządowa jest jednym z nich, niewątpliwie najważniejszym – tłumaczył gość audycji "3maj z Trójką".

Konstytucja kaligrafowana

To właśnie dwie z tych dodatkowych kopii, wykonanych przez sejmowych urzędników z wielką starannością, pismem kaligraficznym, uzupełniają zbiory Archiwum Głównego Akt Dawnych. Pod dokumentami widnieją podpisy marszałka sejmu i referendarza koronnego Stanisława Małachowskiego oraz marszałka Konfederacji Litewskiej, generała artylerii Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kazimierza Nestora Sapiehy. Konstytucję podpisało też około dwudziestu deputowanych z komisji powołanej do prac nad tym historycznym aktem prawnym.

Oryginalne egzemplarze Konstytucji 3 maja po upadku powstania kościuszkowskiego zostały skonfiskowane przez władze carskie i wywiezione do Petersburga. Po powrocie do Polski były przechowywane m.in. w zbiorach Biblioteki Wilanowskiej w Warszawie oraz w podkrakowskich Krzeszowicach. Dziś są własnością warszawskiego Archiwum Głównego Akt Dawnych, a ich skany można oglądać na internetowej stronie tej instytucji.

Posłuchaj

14:58

Dr Michał Kulecki o historii Konstytucji 3 maja (3maj z Trójką)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Historia na wyciągnięcie ręki

3 maja jest wyjątkowym dniem, kiedy każdy na własne oczy może zobaczyć jedną z kopii aktu prawnego, który zmienił historię Polski. Konstytucja z 1791 roku jest wystawiona w godz. 10-16 w specjalnej gablocie umieszczonej w Pałacu na Wyspie Muzeum Łazienek Królewskich w Warszawie. Przy okazji można tam porozmawiać z  edukatorami historycznymi, którzy opowiadają o okolicznościach postania dokumentu.

Martyna Szymczakowska wybrała się do Łazienek Królewskich, by spytać zwiedzających o ich wrażenia związane z oglądaniem oryginału Konstytucji 3 maja.

Posłuchaj

3:52

Martyna Szymczakowska ogląda egzemplarz Konstytucji (3maj z Trójką)

Dodaj do playlisty

Dodaj do playlisty

Kopię ustawy zasadniczej z 1791 r., wypożyczoną z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, oglądać można aż do 8 maja. 

Czytaj też: 

• Konstytucja 3 maja - genialna samoograniczająca się rewolucja
• Hugo Kołłątaj - kontrowersyjny twórca Konstytucji 3 maja

***

Tytuł audycji: 3maj z Trójką
Prowadzi: Tomasz Miara
Gość: dr Michał Kulecki (kustosz Archiwum Głównego Akt Dawnych)
Autorka materiału reporterskiego: Martyna Szymczakowska 
Data emisji: 3.05.2023
Godziny emisji: 10.26, 11.30

kc/kul