Obrazy łukaszowców i makaty Szymańskiego wracają do Polski

  • Facebook
  • Twitter
  • Wykop
  • Mail
Obrazy łukaszowców i makaty Szymańskiego wracają do Polski
Wystawa "Łukaszowcy. Wielki powrót" będzie dostępna dla zwiedzających do 11 listopadaFoto: PAP/Andrzej Lange

Tuż przed wybuchem II wojny światowej obrazy malarzy z Bractwa św. Łukasza oraz makaty wg. projektu Mieczysława Szymańskiego powędrowały do Stanów Zjednoczonych, gdzie pozostały przez 83 lata. Teraz dzieła powróciły do Polski, a od 29 września będzie można je oglądać w Muzeum Narodowym w Warszawie.

W 1939 roku siedem obrazów historycznych wykonanych przez jedenastoosobowy zespół malarzy z Bractwa św. Łukasza warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem prof. Tadeusza Pruszkowskiego oraz cztery makaty wg. projektu Mieczysława Szymańskiego zdobiły pawilon polski podczas międzynarodowej wystawy w Nowym Jorku. Po wybuchu II wojny światowej dzieła nie wróciły do naszego kraju. Po 83 latach prace trafiły do zbiorów Muzeum Historii Polski. Będzie można je oglądać w ramach wystawy "Łukaszowcy. Wielki powrót".

Podczas nowojorskiej wystawy obrazy miały prezentować Polskę osobom z innych państw. - Komisarz generalny wymyślił, że te tematy obrazów zostaną wymyślone przez historyków. Tu pojawia się nazwisko wybitnej postaci w polskiej historiografii, Oskara Haleckiego. Komisja historyczna przeprowadziła dużą pracę, kwerendę. (...) I jest ta koncepcja, jak pokazać Polskę za granicą, jako kraj z długą historią. Stany Zjednoczone to kraj o krótkiej historii, to pokażmy, że tak jak Wielka Brytania, Francja, Hiszpania, jesteśmy krajem z długą historią. Pokażmy, że nie jesteśmy jakimś kawałkiem Rosji, tylko jesteśmy krajem Zachodu - opowiada Robert Kostro, dyrektor Muzeum Historii Polski.

Czytaj również:

Wolność w przeszłości i prezentacja przyszłości

Ważnym elementem w obrazach była kwestia zaprezentowania polskiej historii pod kątem niepodległości, tolerancji i konstytucyjności. - Stąd te wspaniałe rzeczy, jak konfederacja warszawska, unia lubelska, Konstytucja 3 maja. One pokazują tę otwartość i ten model bliski myśleniu amerykańskiemu: konstytucji, narodu pod konstytucją, ale też zebrania różnych ludów, różnych grup etnicznych, o różnym wyznaniu, w jedno - dodaje Robert Kostro.

Wystawa w Nowym Jorku została otwarta w przeddzień II wojny światowej. Nadaje to obrazom dodatkowy kontekst historyczny. - Cały czas te obrazy są eksponowane, już po tym, jak Polska odnosi klęskę militarną w tej wojnie. Ta katastrofa jest szczególnie dotkliwa dla Polski. Bo są takie kraje jak Stany Zjednoczone czy Wielka Brytania, a Polska zniknęła przynajmniej na kilka lat z mapy Europy, a potem, jak się pojawiła, to nie była ta suwerenna Rzeczpospolita stworzona w 1918 roku, tylko taki dziwny twór, PRL. I w związku z tym ta niezwykła historia tych obrazów, które stają się w jakimś sensie i świadkiem, i uczestnikiem losów Polaków za granicą - opowiada dyrektor Muzeum Historii Polski.

Odzyskanie na drodze kompromisu

W latach 50. XX w. obrazy łukaszowców i makaty Szymańskiego trafiły do jezuickiej uczelni Le Moyne. - Te obrazy stały się wyposażeniem biblioteki. To jest z jednej strony dobrze. W tym sensie, że te obrazy zostały zachowane, były dobrze pilnowane przez Amerykanów, ale z drugiej strony nie ma tam jakiejś społeczności polskiej - opowiada Robert Kostro.

Dużym problemem w staraniach o odzyskanie dzieł trzymanych w USA były kwestie prawne. - Z punktu widzenia prawa polskiego te dzieła nadal były własnością Skarbu Państwa. Ale z punktu widzenia prawa amerykańskiego one przeszły na własność college'u Le Moyne. College mówił, że "my mamy umowę przekazania; to wy udowodnijcie, że wy wciąż macie prawa do tych obrazów". To oczywiście było niemożliwe, żeby dowieść tego, dlatego te negocjacje tak długo trwały. Ostatecznie została wymyślona taka formuła kompromisowa i rozsądna moim zdaniem: my zapłaciliśmy college'owi za konserwację i za przechowanie. Rzeczywiście te dzieła zostały przechowane i zakonserwowane w dobrym stanie, w związku z tym na pewno nie przepłaciliśmy - wyjaśnia dyrektor muzeum.


Posłuchaj

10:34
Obrazy "Łukaszowców" i makaty Mieczysława Szymańskiego wracają do Polski (Skarby kultury polskiej/Jedynka)
+
Dodaj do playlisty
+

***

 Audycja: Skarby kultury polskiej

Prowadził: Michał Montowski

Gość: Robert Kostro (dyrektor Muzeum Historii Polski)

Data emisji: 28.09.2022

Godzina emisji: 23.41

qch/kor

Polecane