"Bunkier" (Reportaż/Trójka)
"Bunkier". Prace badawcze w sztabie ŻOB [POSŁUCHAJ REPORTAŻU]
2022-06-30, 18:06 | aktualizacja 2022-07-03, 15:07
Dziecięce buciki, kafle piecowe, ceramiczne płytki podłogowe, fragmenty naczyń, narzędzia i inne przedmioty znaleźli archeolodzy w miejscu nieistniejącej kamienicy przy ul. Miłej 18 na Muranowie. To adres szczególny. W czasie powstania w getcie miał tu siedzibę sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej.
Co skrywa bunkier Anielewicza?
Przy ulicy Miłej Archeolodzy badają bunkier Anielewicza, to pierwsze od 80 lat wykopaliska w miejscu, gdzie w czasie drugiej wojny światowej stała warszawska kamienica. Dotychczas odnaleziono dziecięcy bucik, narzędzia i naczynia. Podczas powstania w getcie, w ruinach budynku znajdował się sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej. Miejsce może być, jak wskazują badacze, także grobem nawet kilkuset powstańców, wśród nich także dowódcy ŻOB Mordechaja Anielewicza.
7 czerwca 2022 ruszyła kolejna tura badań archeologicznych i wykopalisk prowadzonych na terenie byłego getta przez Muzeum Getta Warszawskiego razem z zespołem naukowców z Christopher Newport University i Akademii im. Aleksandra Gieysztora w Pułtusku – filii AFiB Vistula.
Powstanie w getcie - serwis specjalny Polskiego Radia
Wykopaliska prowadzone są na miejskiej działce w kwartale ulic Miłej – Dubois – Niskiej – Karmelickiej na Muranowie, który przed wojną nazywany był Dzielnicą Północną i zamieszkany głównie przez ludność żydowską, a w latach 1940-43 znajdował się w granicach getta. Tu gdzie kopią archeolodzy do ostatniej wojny stała kamienica o dwóch adresach: Miła 18 i Muranowska 39. Podczas powstania w getcie w zbudowanym pod nią bunkrze mieścił się sztab Żydowskiej Organizacji Bojowej. Kryjówkę tę odkryli w końcu Niemcy. Zginęło wtedy około 120 powstańców, wśród nich dowódca ŻOB Mordechaj Anielewicz. Ich ciał nigdy nie ekshumowano, pozostały w zasypanym bunkrze. Po wojnie nad zbiorową mogiłą usypano z gruzów kopiec i ustawiono na nim pamiątkowy kamień.
Schronienie dla dowódców ŻOB
Powstanie w getcie warszawskim wybuchło 19 kwietnia 1943 roku. Walki na jego terenie można podzielić na kilka etapów. Początkowo Żydzi otwarcie wystąpili przeciwko siłom niemieckim. Później ukrywali się w bunkrach, kanałach i piwnicach, dlatego Niemcy tropili ich z użyciem psów.
W jednym z takich bunkrów, przy ulicy Miłej, schroniło się dowództwo ŻOB. Istnieją dwie teorie, jak zginęli członkowie organizacji: w polskich źródłach mówi się o zbiorowym samobójstwie, a w izraelskich książkach o zatruciu środkami chemicznymi przez Niemców. Niektórym powstańcom udało się uciec.
Trzeci etap walk to bój na gruzach getta, który toczył się nawet do lipca 1943 roku. Jako oficjalną datę końca walk przyjmuje się 16 maja 1943 – kiedy Niemcy zrównali z ziemią budynek Wielkiej Synagogi przy ulicy Tłomackie.
Posłuchaj
10:37
Dodaj do playlisty
– Mamy pełne poparcie wojewódzkiego konserwatora zabytków prof. Jakuba Lewickiego. O pracach został poinformowany Naczelny Rabin RP Michael Schudrich. W przypadku natrafienia na ludzkie kości natychmiast przerwiemy prace w miejscu ich znalezienia – zapowiada dr Jacek Konik.
***
Tytuł reportażu: "Bunkier"
Autorka reportażu: Joanna Bogusławska
Data emisji: 30.06.2020
Godzina emisji: 18.44