Pyry - złoto Wielkopolski (Trójka do trzeciej)
Pyry – podziemne złoto Wielkopolski
2022-05-23, 13:05 | aktualizacja 2022-05-24, 07:05
W zależności od regionu nazywany jest ziemniakiem, kartoflem, grulą bądź pyrą. Ta ostatnia nazwa kojarzy się oczywiście z Wielkopolską. A właściwie dlaczego w Wielkopolsce ziemniak to pyra, a nie kartofel? Można się tego dowiedzieć, odwiedzając nowe Muzeum Ziemniaka w Gnieźnie.
- Ziemniak został przywieziony do Europy z Ameryki pod koniec XVI wieku. W zachodniej Europie na dobre rozpowszechnił się w XVII wieku, ale jeszcze w wieku XVIII był traktowany także jako roślina ozdobna.
- W Polsce ziemniak trafił najpierw na tereny dzisiejszej Wielkopolski – w drugiej połowie XVIII wieku. Tam też się najszybciej upowszechnił kilkadziesiąt lat później. Obecnie Polska znajduje się w pierwszej dziesiątce największych producentów ziemniaków na świecie.
Z ziemi peruwiańskiej do polskiej
Historycy uważają, że ziemniaki nie były znane Europejczykom do roku 1532, czyli do czasu wyprawy Pizarra, która dotarła w rejony Andów i północnej części Peru. Po raz pierwszy ten gatunek rośliny został opisany w roku 1537 na terenach obecnej Kolumbii.
I to w zasadzie by się zgadzało z tym, co na temat nazwy "pyry" mówi Jarosław Mikołajczyk, regionalista i historyk z Muzeum Początków Państwa Polskiego w Gnieźnie. – "Pyra" to jedyna prawdziwa i adekwatna nazwa tego, co nie wiem kto nazwał kiedyś ziemniakiem. Do Polski pyra przybyła z Peru i jej pierwsza nazwa była "perki". Z tego powodu mówimy na nie tutaj "pyry" – wyjaśnia.
Choć tak naprawdę ziemniaki najpierw przywieziono do Antwerpii, w roku 1567, a potem zaczęły podbijać Europę. Uprawy stały się powszechne w XVII wieku, ale jeszcze w XVIII wieku kartofle traktowane były również jako roślina ozdobna.
Od parowania pyry do niepodległości
– Pyra tak naprawdę się upowszechniła dopiero na przełomie XVIII i XIX wieku, w momencie, kiedy się okazało, że tą pyrą dobrze uparowaną można tuczyć zwierzęta – tłumaczy Rafał Jurke z Muzeum Ziemniaka w Gnieźnie. – Wzrost gospodarczy, który potem nastąpił, doprowadził z kolei do rozwoju demografii. Polaków na terenie Wielkopolski było coraz więcej, mimo że byli szykanowani przez władze pruskie. Ale mogli się bogacić i finansować różnego rodzaju działalność patriotyczną. Stąd wzięło się odzyskanie niepodległości w 1918 roku – wskazuje, dlaczego pyry dla Wielkopolski są czymś tak szczególnym.
Przeczytaj także:
- Nasiona rzadkich i zagrożonych roślin – bezpieczne (jak) w banku
- "Paszporty" dla polskiej żywności. Konsumenci otrzymają prawo do pełnej informacji
- Uprawy rolnicze na dachach. Produkcja żywności to tylko jeden z atutów
Posłuchaj
4:39
Dodaj do playlisty
***
Tytuł audycji: Trójka do trzeciej
Prowadzi: Witold Lazar
Autor materiału reporterskiego: Rafał Muniak
Data emisji: 23.05.2022
Godzina emisji: 13.22
pr